“Het taboe van armoede doorbreken”

do 15 juli 2021 Door Marleen de Roo

Vanuit de menselijke maat en meer aandacht voor preventie, bewustzijn en taalgebruik. Dit zijn voorbeelden van punten die de gemeente Lingewaard centraal zet als het gaat om armoedebestrijding. In gesprek met wethouder Aart Slob: “Ik ben ervan overtuigd dat als je armoede niet aanpakt bij mensen, er ook geen ruimte komt voor leefstijlverbetering.”

Het onderwerp armoede staat hoog op de agenda in de gemeente Lingewaard. “Armoede komt bij verschillende thema’s terug. Bij mensen aan het werk krijgen, in de jeugdzorg, armoede staat nooit op zichzelf”, vertelt wethouder Aart Slob. Daarom is er bij de gemeente Lingewaard veel aandacht voor vroegsignalering, het sneller in beeld brengen van mensen met armoede. “Samen met Rijnstad en de woningcorporaties zetten we hier meer op in. En niet alleen een briefje sturen, nee, bij de mensen aanbellen en actief hulp aanbieden. En je ziet ook dat dat tot resultaten heeft geleid, mensen laten zich ook helpen.”

Onderzoek met de HAN
Dat vraagt volgens Slob wel om de nodige vaardigheden bij professionals en vrijwilligers. “De professional die aan de deur komt, moet wel de juiste woorden en aanpak weten. Dit is essentieel.” De afgelopen twee jaar werkte de gemeente samen in het onderzoek ‘Signaleren, bespreekbaar maken en doorbreken van armoede’ van de HAN, vanuit de samenwerking tussen de Werkplaatsen Sociaal Domein Nijmegen en Arnhem, Twente en Utrecht. Professionals van diverse Zorgalliantiepartners uit Lingewaard (Waard Wonen, SWL, Rijnstad, Woonstichting Gendt) werkten hierin samen met ervaringsdeskundigen en onderzoekers aan de ontwikkeling van een werkwijze voor het signaleren, bespreekbaar maken en doorbreken van processen en structuren die leiden tot armoede of in stand houden. Slob: “Met deze werkwijze willen we meer bewustzijn creëren bij vrijwilligers en professionals. Denk aan onze gemeentelijke consulenten, maar ook welzijnsprofessionals en vrijwilligers van SWL. Het vraagt vooral ook een andere houding van professional, daarom sloot dit project van de HAN heel mooi aan bij waar wij al mee bezig zijn.”

Bewustzijn creëren
Het begint allemaal bij bewustzijn, ziet Slob. In het onderzoeksproject kregen ervaringsdeskundigen een belangrijke rol. “Ze gingen in gesprek met de professionals en vrijwilligers. Mijn ervaring is dat we allemaal snel de neiging hebben bevooroordeeld te zijn, zeker als het gaat om armoede. Door de schrijnende en verdrietige verhalen te horen, worden we ons bewust van wat armoede is en betekent. De professionals leren en de ervaringsdeskundigen vinden het fijn dat er goed naar hen geluisterd wordt en dat ze een bijdrage leveren.”

Als voorbeeld vertelt Slob over een inwoner die zei dat de gemeente en woningcorporatie altijd de vervelende brieven op vrijdag verstuurden. “Dan heb ik er het hele weekend last van en kan ik pas op maandag reageren. Het lijkt misschien klein, maar het doet veel. Misschien kun je beter de brief op maandag versturen, ook al heb je hem voor het weekend afgerond”, zegt Slob.

Taalgebruik
Maar ook in bejegening, de toon en taalgebruik zijn verbeteringen nodig, ziet Slob. Bijvoorbeeld in brieven. “Ik heb inwoners gesproken die zeiden: ‘Weet je wel hoe hard die brieven binnenkomen?’ Daar waren we ons niet van bewust. Dat is niet alleen bij armoede, maar ook in de jeugdzorg bijvoorbeeld. Dan schrijven we bijvoorbeeld: ‘We constateren dat u onvoldoende netwerk heeft en daarom bieden we hulp aan.’ Dat lezen ontvangers als ‘Je kunt er niets van!’ Als je begint met de inwoner te complimenteren voor hun hulpvraag en je aangeeft het samen te willen oppakken, komt het heel anders over.”

Eindigen met de regels
“Het gaat bij armoede om de menselijke maat”, gaat Slob verder. “Luisteren, aandacht hebben, mensen serieus nemen. Streng zijn en boetes opleggen werkt alleen maar averechts. Dat vergroot de stress nog meer. Natuurlijk moet je regels hebben, maar begin je met de regels of eindig je met de regels? Ik ben er veel meer voor om te eindigen met de regels. Als iemand na een scheiding in grote problemen komt en bij de gemeente aanklopt voor een bijstandsuitkering, dan kun je zeggen: ‘Zoek een baan’. Maar misschien kun je beter iemand 2 maanden de tijd geven en helpen om zaken op orde te krijgen en vanuit die rust een baan zoeken. Die beweging zijn we in Lingewaard aan het maken.”

Opbrengsten verder brengen
Vanuit de Leerkring Lingewaard, een initiatief van de Zorgalliantie/Krachtige Kernen, worden projecten en onderzoeken rondom gezondheid, inclusie en leefbaarheid in Lingewaard door studenten, docenten, onderzoekers, professionals, inwoners en de gemeente opgepakt. Armoede en interprofessioneel samenwerken zijn hier belangrijke onderwerpen. De Leerkring krijgt dan ook een rol bij de implementatie van de uitkomsten. Slob: “Als Lingewaard hebben we al middelen vrijgemaakt om ook de uitkomsten van het HAN-onderzoek ook vanaf na de zomer te implementeren. Dat betekent dat we met de werkwijze en uitkomsten aan de slag gaan. En als gemeente voelen we hier ook een verantwoordelijkheid om vanuit die kennis ook andere gemeenten te helpen.”

Taboe doorbreken
Er is nu meer bewustzijn voor armoede in Lingewaard, maar “We zijn er nog lang niet”, geeft Slob aan. “Het is belangrijk om armoede aandacht te blijven geven. Het is nog een taboe van mensen die in armoede leven om hulp te vragen. Dat zie je ook in coronatijd bij bijvoorbeeld ZZP’ers, trotse ondernemers. Zij leggen de verantwoordelijkheid voor het oplossen van problemen bij zichzelf en kloppen niet snel aan voor hulp. Dat blijft ingewikkeld. Dat ligt ook aan ons, de samenleving, dat we snel een oordeel hebben over armoede met elkaar. Dat moeten we doorbreken. Dat doe je niet alleen. Je moet veel overleggen, armoede op de agenda blijven zetten en blijven herhalen.”

Aanpak armoede voorwaarde leefstijlverbetering
Armoedebestrijding is bij de gemeente Lingewaard zelfs opgenomen in het preventieakkoord ‘Samen voor een gezond Lingewaard‘. Slob: “Je wilt ruimte creëren in de hoofden van mensen. Als je onder de stress zit door armoede, kom dan maar eens van het roken af. En het rare is, in de supermarkt is een zak friet van 2 kilo goedkoper dan gezondere voeding. Armoede doorbreken is wat mij betreft een voorwaarde om ruimte te bieden voor leefstijlverandering.” Hij geeft aan dat het college van Lingewaard erg gelooft in preventie. “Als je aan de voorkant investeert heeft het twee voordelen: je voorkomt grotere problemen bij onze inwoners en ik denk dat het op termijn ook geld bespaard. Als je ervoor zorgt dat de armoede of schuldproblematiek niet te groot wordt, dan kun je er nog uitkomen. We geloven daarom, daarin voelen we als gemeente ook een verantwoordelijkheid, om mensen in een vroeg stadium te ondersteunen.”

Dat is ook voor werkgevers essentieel, meent Slob. De gemeente trekt daarom in de regio op met een project uit Arnhem over de rol van bedrijven bij armoede. Slob: “Daar zit ook een taboe, als iemand loonbeslag opgelegd krijgt, hoe ga je daarmee om? Voer je daar een gesprek over en hoe doe je dat dan?” Vanuit Zorgalliantie/Krachtige Kernen was onlangs een bijeenkomst ‘Werknemers en geldzorgen’, waar hiervoor tips werden gegeven. “Ik denk dat je als werkgever best een verantwoordelijkheid hebt hierin. Dat is een belangrijke stap in het doorbreken van het taboe rondom armoede”, eindigt Slob.

Meer lezen over dit thema?