Ervaringsdeskundigen herkennen schaamte van zelfstandigen met schulden

wo 3 november 2021 Door Marleen de Roo

“Ik vond koffers vol ongeopende enveloppen”, vertelt Monique van Doorn, verbonden aan Mozaïek en Financieel Fit Rivierenland. Haar man, eigenaar van een garagebedrijf, overleed 10 jaar geleden aan de stress door oplopende schulden. ”Zelfstandigen vragen niet snel om hulp. Ze willen het zelf oplossen, of denken dat zij niet in aanmerking komen voor ondersteuning”, vult directeur-bestuurder Johan Andrée aan.

Directeur-bestuurder Johan Andrée

“Ik heb heel lang in de stress geleefd. Er kwamen regelmatig deurwaarders aan de deur. Mijn man had bijvoorbeeld een lidmaatschap niet betaald, die hij als zelfstandige verplicht was af te nemen. De schuld was van 120 euro opgelopen naar 2200 euro. Hij maakte gewoon de enveloppen niet meer open. Wat ik ook zei, ik kon niet bij hem binnenkomen. Hij was helemaal lamgeslagen”, vertelt Monique van Doorn. Zij is als vrijwilliger verbonden aan Mozaïek en als ervaringsdeskundige en zzp’er aan Financieel Fit Rivierenland. De problemen stapelden zich op en toen er vuile grond ontdekt werd bij het garagebedrijf, was het de druppel die de emmer deed overlopen. Van Doorn: “Ons huis werd door de bank verkocht en ik stond met 3 kinderen op straat.” Haar ervaring met verlies en verdriet zet ze nu in om andere zelfstandigen te helpen. Dat doet ze onder andere door haar verhaal te vertellen op de bijeenkomst ‘Ondernemen in Coronatijd’ van Financieel Fit Rivierenland.

Stoppen kan ook
“Ik heb jarenlange ervaring als zelfstandige. Gaf workshops als bloembindster en later begon ik mijn eigen internetbedrijf: Bloom at Home.” Hierbij bestelden klanten bloemen die Van Doorn bij ze thuis afleverde. “Dan reed ik rond met 200 boeketten van 17,95. Als ik mijn tijd en geld erbij rekende, moest er gewoon geld bij! Mijn buurvrouw zei: waarom stop je er niet mee? Ik dacht: ik ben net anderhalf jaar geleden begonnen, ik kan toch niet zomaar stoppen? Maar ik ben toch gestopt. Als niemand tegen mij had gezegd dat ik ook kon stoppen, was het waarschijnlijk nooit bij me opgekomen. Ik vond het gênant, was een hoop geld kwijt. Later besefte ik: ik kan wel iedere keer meer investeren, gelukkig word ik er niet van.”

Een-op-een benadering
Johan Andrée is directeur-bestuurder bij welzijnsorganisatie Mozaïek en bestuurder/medeoprichter van Financieel Fit Rivierenland ziet dit vaak bij zelfstandigen. “Ze hebben de neiging om het ene gat met het andere te dichten door bijvoorbeeld eigen vermogen te investeren. Maar hoelang houd je dat vol?” Hulp vragen is vaak een flinke stap voor zelfstandigen. Ze zijn gewend het zelf op te lossen en er is weinig vangnet. “Vaak is ondersteuning niet ingericht op zelfstandigen en ondernemers, maar dat wil niet zeggen dat er geen mogelijkheden zijn. Tegenwoordig zijn er schuldenregelingen mogelijk, maar dan moet je er wel de route naartoe weten. En is het ook handig om daarbij te geholpen worden. In je eentje, in die stress, heb je nooit het overzicht om dat te realiseren.”

“Het helpt als een ervaringsdeskundige zoals Monique uit eigen ervaring vertelt hoe zij dat deed. Ze nemen het eerder aan van een andere zelfstandige, dan bijvoorbeeld van een ambtenaar van de gemeente”, vertelt Andrée. Van Doorn vult aan: “Je moet ze ook echt een-op-een benaderen. Het is lastig ze over de drempel te trekken, maar het helpt als je uitlegt dat je het ook hebt meegemaakt en herkent.”

Openstaan voor hulp
Daarom ziet Andrée ook veel kansen voor ervaringsdeskundigen als het gaat over thema’s zoals armoede, schulden en geestelijke problematiek in bijvoorbeeld wijken. “Ze vertellen wat ze meemaakten of hebben opgelost vanuit eigen ervaring, waardoor mensen eerder openstaan voor hulp. Ik ben ervan overtuigd dat het bij dit soort vraagstukken helpt als er naast professionals mensen zijn die vanuit eigen ervaring het gesprek mede voeren. Vaak is de problematiek verbonden met schaamtegevoelens en trots. Ze hopen het zonder hulp op te lossen. Daardoor verergeren de problemen of wordt het nog complexer, waardoor de oplossing ook lastiger en kostbaarder wordt. Ze voorkomen bij zichzelf zoveel leed door eerder hulp te zoeken of aanvaarden.”

“Hier helpen ervaringsdeskundigen bij. Zij kennen de verdedigingstrucs en -mechanismen. Alleen al daarom zijn ze zo waardevol. Hulpverleners missen weleens iets vanuit hun professionele bril. Of zeggen net het verkeerde, waardoor het spreekwoordelijke deurtje niet opengaat, maar nog steviger sluit”, vult Andrée aan. Maar het werken met ervaringsdeskundigen, het blijft een leerproces, vertelt Andrée. De rolonduidelijkheid, juridische vraagstukken rondom werkverdringing, maar ook een duidelijke functieomschrijving mist nog. Andrée: “Op een bepaald niveau is een ervaringsdeskundige ook een professional, dat betekent dat ze ook fatsoenlijk betaald moeten worden, maar de contractsoort daarbij is lastig.”

Vertrouwen winnen
Niet alleen onder zzp’ers zien Andrée en Van Doorn veel schulden, maar ook onder agrariërs is het een groot probleem. Andrée: “Ze zitten op vermogen, maar dat vermogen zit in het land. Steeds vaker hebben zij een hoge schuldenlast. Ook zij vragen niet snel om hulp, er zit veel trots, het zijn vaak familiebedrijven. Het gesprek aangaan is lastig, dat onderwerp stond ook bij de Zorgalliantie op de agenda. Ook hiervoor moet je het gesprek een-op-een zoeken. Regelmatig terugkomen en vertrouwen winnen.” Van Doorn heeft daar de laatste jaren al veel ervaring mee opgedaan: “Je moet mensen persoonlijk benaderen, luisteren en aandacht geven.”

Ervaringsdeskundige als verbinder
Naast de ervaring met verlies, heeft Van Doorn ook een groot sociaal netwerk. “Als klein meisje ging ik al heel Tiel door als (stief)dochter van de melkboer. Toen het winkelcentrum kwam, is mijn vader een antiekzaak begonnen en later een Aziatische kunsthandel. Ik ken de stad goed, heb een groot sociaal netwerk, ze noemen mij de Tielse krant.” Niet vreemd dat Van Doorn werd gevraagd als buurtbinder in het project in de wijk Rauwenhof. Buurtbinders zijn actieve buurtbewoners met een signalerende functie. In het project In Rauwenhof van Mozaïek en woningcorporatie Thius, met ondersteuning van de Zorgalliantie en de HAN, werd gekeken naar mensen met onbegrepen gedrag. “Ik had een buurvrouw met schizofrenie, dus kon hier makkelijk over meepraten. Ik vind het ook erg leuk om mensen te verbinden”, vertelt Van Doorn.

Netwerk vol kennis
En dat is precies wat Van Doorn nu doet bij Financieel Fit Rivierenland. Ze wil zelfstandigen mobiliseren voor een werkgroep. “Ik zie Financieel Fit als een soort markplaats waarin mensen vraag en antwoord hebben.” Andrée vult aan: “We zijn op onze manier ook binders, we brengen partijen bij elkaar. Met Financieel Fit willen we elke keer opnieuw het gesprek aanjagen om het systeem te vermenselijken en te verbeteren. Ik denk dat dat ervaringsdeskundigen een belangrijke rol spelen om het signaal over te brengen bij instanties.” Als voorbeeld noemt Van Doorn: “Ik heb een accountant voor mijn boekhouding, want ik snap er zelf niets van. Het is elke keer weer anders.” Dat ziet ook Andrée: “Inmiddels is de regelgeving zo complex dat het voor niemand alleen in zijn geheel te begrijpen is. Dan het goed om een netwerk te organiseren, omdat je die kennis wel samen hebt. Dat past niet in een individueel hoofd.”

Verbeterslagen
“Armoede is een veelkoppig monster, maar dat betekent ook dat je op al die terreinen verbeterslagen kunt brengen. Vanaf het begin hebben we met Financieel Fit gekeken hoe de Zorgalliantie met hun kennis en kunde hier een impuls aan kan geven. Met de netwerkorganisatie verbinden we op allerlei niveaus spelers, maar ook oplossingen. En partijen leren van elkaar. Armoede lossen we nooit helemaal op, maar we kunnen wel werken aan veerkracht, soelaas bieden en zorgen dat mensen zich bevrijden uit deze stress”, eindigt Andrée.

Over Financieel Fit 
Financieel Fit Rivierenland is een coöperatie bestaande uit partners zoals welzijnsorganisaties, Rabobank, een ROC en werkgeversorganisaties. De partijen zetten zich op gelijkwaardige basis in voor een financieel vitaal Rivierenland en bouwen aan een regionaal innovatieplatform. Financieel Fit Rivierenland zorgt voor verbinding, samenwerking en kennisdeling met als doel een gezamenlijke en efficiënte aanpak tegen armoede en schuldenproblematiek in Rivierenland. Meer weten? Bekijk de website van Financieel Fit Rivierenland.

18 november – Ondernemen in coronatijd
Ben je ondernemer en heb je ook klappen gekregen door de coronacrisis? Kom dan nu naar de bijeenkomst: Ondernemen in coronatijd. Op 18 november vertelt Financieel Fit Rivierenland welke kansen en mogelijkheden er voor jou zijn. Meer over de bijeenkomst.

Meer lezen over dit thema?