armoede en arbeid

Jongeren met armoede: geen overbesteding, maar generatiearmoede

wo 22 december 2021 Door Marleen de Roo

“Er is bij jongeren vaak sprake van generatiearmoede”, legt jongerencoach Nehemia Zitter van Bindkracht10 uit. “Ze groeien op met weinig geld, bijvoorbeeld in een gezin waar de ouders niet werkten of weinig te besteden hadden.” 

Al bijna 8 jaar werkt Nehemia Zitter met jongeren en hun financiën. Als jongerencoach bij Bindkracht10 is hij verbonden aan het project Op Jezelf. In dit project helpen de coaches jongeren van 18 tot en met 26 jaar. Het doel van het project is de jongeren te begeleiden tot een andere invulling van hun leven met persoonlijke aandacht, scholing en werk. Het project is ontstaan in de Nijmeegse wijken Dukenburg en Lindenholt, waar veel overlast van jongeren was.  Nehemia: “De reguliere hulpverlening kwam daar niet tussen.” Nu is het project uitgebreid naar andere wijken (Stadsdeel West) in Nijmegen.

Onwetendheid
Het is een misverstand dat armoede onder jongeren komt door overbesteding. “Mensen zien de jongeren met de duurste mobieltjes en gaan er dan vanuit dat ze te veel geld uitgeven, maar dat is vaak niet geval. De smartphone is hun lifeline naar buiten. Ze hebben geen laptop of televisie”, legt Nehemia uit. “Ze weten vaak niet goed wat een normaal bestedingspatroon is. Alles wat binnenkomt, gaat op. Als ik vraag wat ze per maand nodig hebben qua geld, zitten ze veel te hoog of te laag. Veel is onwetendheid. Als ik uitleg wat een gram wiet per dag kost en betekent voor hun uitgaven, maken ze ook op dat gebied sneller stappen.”

Concrete stappen
De jongeren nemen bij de kennismaking al meteen alle financieel papieren mee. “We maken een overzicht van de inkomsten, uitgaven en schulden. Overzicht krijgen en concrete stappen maken, dat is het doel van het eerste gesprek. Veel hulpverlening voor deze jongeren is vaak te abstract”, legt Nehemia uit. “Financiën in kaart brengen is concreet. Het helpt als je het makkelijk kunt uitleggen.” Nehemia tekent daarom ook om dingen duidelijk te maken. “En ik ben direct, dat waarderen ze. Eerlijk zijn is een basis waarop je kunt bouwen. Ze zeggen vaak na het eerste gesprek: ik voel me nu alweer wat beter”, vertelt Nehemia.

Overheidsschulden
Het is een diverse groep, de jongeren die bij Nehemia terechtkomen. “Bij de jongens en meiden van de straat zie je dat ze vooral overheidsschulden hebben. Ze hebben een onbetaalde boete openstaan bij Het Centraal Justitieel Incassobureau of weten niet hoe het werkt met een zorgverzekering. Niemand heeft ze dat ooit uitgelegd, ook hun ouders niet. Sterker nog; vaak ondersteunen zij juist de ouders in plaats van andersom.” Voor jongeren die opgroeien met generatiearmoede, is de meerwaarde van werk niet meteen duidelijk. “Dat een baan hebben ook wat doet voor je eigenwaarde en zelfvertrouwen. Ze willen vaak wel werken, maar er is een verschil tussen willen en kunnen.”

Op afkoop gekocht

Er kloppen ook genoeg studenten aan. “Vooral de HBO-studenten komen vaker uit een beter milieu en begrijpen daarom wel dat het belangrijk is om een bepaalt papiertje in te leveren”, begint Nehemia. “Vaak zijn zaken als de zorgverzekering en andere overheidsschulden ook hier de boosdoener. Denk bijvoorbeeld ook aan het collegegeld. Ze hebben een krapper budget, maar ook een drukker leven. Dan willen ze alles tegelijk doen en kopen spullen op afbetaling, omdat ze denken dat ze volgende week weer geld hebben. Maar als ze dan bijvoorbeeld uitgeroosterd worden bij hun bijbaan, zitten ze opeens met een rekening die nog betaald moet worden.”

Moeite met vooruitdenken
Jongeren die aankloppen bij Bindkracht10, hebben niet alleen maar financiële vragen. Nehemia: “Vaak speelt er veel meer. Ze zijn bijvoorbeeld dakloos, leven van bank tot bank van vrienden en familie. Of ze hebben mentale problemen. Leven in armoede levert vaak chronische stress op. Het vraagt veel doorzettingsvermogen om niet op te geven. De jongeren reageren vaak in primaire reacties, denk aan vluchten, vechten of bevriezen. En bij vrouwen zie je vaak dat ze voor een ander gaan zorgen om maar niet aan hun eigen problemen te denken. Ze laten de brievenbus of mailbox vollopen, hebben moeite met vooruitdenken. Ze hebben vaak al meerdere hulpverleners gezien, maar zijn niet verder gekomen.”

De jongeren komen via allerlei wegen bij Bindkacht10 terecht. “Natuurlijk via het jongerenwerk, maar de meeste jongeren komen via andere jongeren. We zijn allemaal al vele jaren actief in de wijk en zijn dus wel bekend onder de doelgroep.”  Ook komen er jongeren via het UWV Werkbedrijf, Stip of via hulpverleners.

Praat erover
Voor die laatste groep heeft Nehemia nog wel een tip. “Ik merk dat veel hulpverleners het onderwerp financiën uit de weg gaan. Ze vinden het ingewikkeld of zien het als een groot ding. Mijn tip: wees niet bang om over geld te praten. Professionals weten hoe ze moeilijke onderwerpen aansnijden, dus waarom ook niet dit onderwerp? Het levert zoveel stress en problemen op, dus als je dat uit de weg hebt, kom je vooruit.”

Gezien en gehoord
Nehemia ziet dat voor jongeren het gezien en gehoord worden het belangrijkste is. “Laat ze voelen dat je naast ze staat. We zijn geen psychologen, maar als ze het willen, gaan we wel mee naar de psycholoog of huisarts. We maken de vertaling tussen de jongeren en de zorgverlener. “Jongeren zijn oprecht de leukste doelgroep om mee te werken”, eindigt Nehemia. “Ze zijn open en eerlijk. Ik zeg altijd tegen ze: ‘Het maakt niet uit als het niet lukt, het enige dat je moet doen is op onze afspraken komen.’ En dat doen ze. ”

Meer lezen over dit thema?