Technologie in de zorg

Thematrekker
Jonathan van Deutekom

Ambities 2021
“Dit jaar maken we de slag van experimenteren naar implementeren”, vertelt thematrekker Jonathan van Deutekom. “De versnellingskamer technologie heeft duidelijk gemaakt dat technologie het afgelopen jaar in zorg en welzijn in een stroomversnelling terecht is gekomen. De uitdaging wordt om de goede voorbeelden voor de langere termijn te borgen”. “Het wordt heel concreet. We ronden de implementatiescan af die organisaties helpt de stap van experimenteren naar het implementeren van technologie te doen maken. In april geven we de scan vrij aan het netwerk van de Zorgalliantie en in het najaar gaan we daarvan dan de resultaten ophalen. En bekijken we of er vanuit de gebruikers nog verbeteringen zijn aangeven. Aan het eind van het jaar is de implementatiescan vervolgens klaar om vrij te geven voor de hele markt.”

Daarnaast ontwikkelen we  een leerprogramma voor managers met aandacht voor eHealth beleid, management van systemen, sturing op projecten en implementatie om technologie in de organisatie te borgen. Voor organisaties die professionals willen ondersteunen om technologie ambassadeur te worden op team- of locatieniveau ontwikkelen we leerarrangementen. “Organisaties hebben vaak moeite om de visie vertaald te krijgen naar de uitvoering”, geeft Van Deutekom aan. Het is zoeken naar mensen die de vertaalslag kunnen maken, zodat je in de breedte weer mensen als linkinpin kunt inzetten. BrabantZorg heeft ons echt uitgedaagd om het opleidingsprogramma op alle niveaus uit te voeren. Het is dan ook een integraal programma geworden waarin we optrekken met onder andere de ROC’s, Tech@doptie en het lectoraat Innovatie in de Care (Lector Marian Adriaansen).”

En met jongerenwerkers in het sociaal werk verdiepen we ons verder in de online leefwereld van jongeren en wat dit vraagt van het jongerenwerk. Wat hebben zij nodig om collega’s en opdrachtgevers mee te krijgen in dit nieuwe werken. De versnellingkamer heeft de impact van online op het jongerenwerk duidelijk gemaakt. Werkgevers en opdrachtgevers moeten er nog van overtuigd raken dat online onmisbaar is in je dagelijkse (jongeren) werk. Daar willen we samen aan gaan werken.

En bij het project Kletsbot, dat eenzaamheid onder ouderen moet helpen te verminderen, wordt een volgende stap verkend op weg naar realisatie. Samen met de betrokken sociaal ondernemers wordt een ‘proof of concept’ ontwikkeld om de technische werking van Kletsbot aan te tonen. Voor potentiële investeerders een belangrijke eis.

Ontwikkelingen waar we vanuit Zorgalliantie samen met HAN lectoren, iXperium Health, Tech@doptie, WZW, Health Valley en participanten invulling aan willen geven.

Intro
Technische en elektronische hulpmiddelen zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven én uit de zorg en hulpverlening. De mogelijkheden zijn talloos: technologie verbetert de veiligheid en zelfredzaamheid van cliënten. Ook kan technologie de efficiëncy van professionals vergroten en het contact tussen cliënten en mantelzorgers en professionals verbeteren. Het beroepsmatig werken met technologie vraagt wél om nieuwe vaardigheden.

Proeftuin Tinybots
In de toekomst zijn er meer mensen met dementie of een andere cognitieve beperking (in 2040 oplopend tot 500.000). Om patiënten zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen, onderzocht de HAN de inzet van ondersteunende technische hulpmiddelen, bijvoorbeeld robotica. Sociale robot Tessa werd vanuit meerdere disciplines onderzocht in een proeftuin in samenwerking met het Lectoraat Innovatie in de Care en Tinybots. Vier van onze partners participeerden hierin. Bekijk de film en kom achter onze bevindingen:

Technology Talks! (23 januari 2019) – resultaten van de proeftuin Tinybots
Het eerste Technology Talks event, dat met 150 bezoekers en inspirerende sprekers de start inluidde van het iXperium Health bij de HAN, heeft een boeiende reflectie opgeleverd op het anderhalf jaar durend onderzoek van Zorgalliantie/Krachtige Kernen naar Tessa de sociale robot dat onder meer dan 70 dementerende ouderen en mensen met een verstandelijke beperking heeft plaatsgevonden.

Hoe de sociale robot Tessa kan ondersteunen bij de zorg voor ouderen met dementie en mensen en met een verstandelijke beperking werd duidelijk aan de hand van de eindresultaten van de proeftuin Tinybots. Annie Schubert, Karin van Boxtel en haar moeder vertelden wat Tessa voor de mantelzorger en dementerende oudere betekent.

Het gesprek over waarde en implementatiebevorderende en -belemmerende factoren werd gevoerd met alle betrokken deelnemers van de proeftuin: vrijwilligers en professionals van Sterker Sociaal Werk, Pleyade, BrabantZorg, Driestroom, de ondernemers van de firma Tinybots en dr. Marian Adriaansen van het lectoraat Innovatie in de Care.

Met de start van het iXperium Health, een LAB-omgeving in de HAN waar studenten en professionals samen kunnen werken aan technologie innovatie in zorg en welzijn, vindt borging plaats van de opgedane kennis en ervaring vanuit het proeftuin Tinybots onderzoek en kennisdeling met studenten, opleidingen, onderzoekers en werkveld. Zorgalliantie Krachtige Kernen heeft met het iXperium Health een nieuwe samenwerkingspartner op thema technologie in zorg, wonen en welzijn.

Resultaten Proeftuin Tinybots: Tessa’s belevenissen in de proeftuin
(januari 2019, pdf)

Zelfscan digitale vaardigheden in de zorg
In 2014 heeft het kenniscentrum Publieke Zaak van de HAN onderzocht welke e-skills nu en in de toekomst nodig zijn. Deze uitkomsten zijn als basis gebruikt bij de ontwikkeling van een zelfscan digitale vaardigheden. Deze is ontwikkeld door onderzoekers van het kenniscentrum Publieke Zaak aan de HAN, in samenwerking met de Zorgalliantie; in het bijzonder Siza, ZZG zorggroep en Pluryn. De zelfscan brengt in kaart hoe het gesteld is met de digitale vaardigheden van de medewerkers in relatie tot de zorgverlening. De uitslag van de scan geeft de medewerker inzicht in zijn of haar digitale vaardigheden.  De resultaten kunnen gekoppeld worden aan een opleidingsprogramma, waardoor de medewerker direct aan de slag kan gaan met het verbeteren van zijn of haar  vaardigheden. De organisatie krijgt op deze manier ook een beeld van de vaardigheden van alle medewerkers. Dat is nodig om te kunnen inschatten wat er nodig is om nieuwe technologie succesvol te implementeren.

eHealth Implementatiescan
Met de ervaringen uit de proeftuin Tinybots heeft Zorgalliantie/Krachtige Kernen in het voorjaar van 2019 samen met BrabantZorg en de lectoraten Innovatie in Publieke Sector en Innovatie in de Care het initiatief genomen voor de ontwikkeling van een implementatiescan. De scan helpt organisaties om al tijdens het experiment na te denken over factoren die in de implementatie een rol spelen. Dit instrument moet projectleiders van technologie implementaties helpen om de overgang van experiment naar (opgeschaalde) implementatie beter te maken. Nog te vaak stranden experimenten in schoonheid. Met deze ontwikkeling willen we het aantal succesvolle technologie implementaties helpen vergroten.  Vanuit de verzamelde data krijgen we meer en beter zicht op de implementatie belemmerende en bevorderende factoren en kan advisering gerichter plaatsvinden.

Langs de lijn van implementatie van eHealth applicaties willen we bestuurlijke-organisatorische en zorginhoudelijke kwaliteiten opbouwen op het terrein van eHealth. Deze bestaan uit vier elementen.

  1. Experimenteren met eHealth op een wijze waardoor zorgprofessionals betrokken zijn en hun betrokkenheid de implementatie (mede) draagt.
  2. Vereiste organisatieverandering en gedragsverandering voor implementatie van eHealth en de rol van management en zorgprofessionals hierin.
  3. Orkestratie van belangrijkste betrokken afdelingen/stakeholders: zorgafdelingen (intra/extra), beleids- en innovatieafdeling, ICT-afdeling en eHealth leveranciers en de rol van het management hierin (‘bestuurlijk conditioneren’).
  4. SCOPAFIJTH impact analyse (security, communicatie, organisatie, personeel, administratieve organisatie, financiën, informatievoorziening, juridisch, technologie, huisvesting)….en aanvullingen daarop specifiek voor de zorg (zoals facilities).

Activiteiten

  • In het voorjaar zijn met BrabantZorg de voorbereidingen gestart voor het ontwikkeltraject om doel en proces helder te krijgen. Zij hebben implementatie ervaringen gedeeld. Vervolgens heeft er literatuurstudie plaatsgevonden.
  • In het najaar van 2019 is de ontwikkelgroep naast BrabantZorguitgebreid met Driestroom en Malderburch waarmee de domeinen zorg en welzijn (ouderen, jeugd en VG) vertegenwoordigd zijn en zowel intra als extramurale zorg geborgd is.
  • Op basis van de uitkomsten van interviews met betrokken implementatie deskundigen zijn relevante thema’s benoemd en vertaald naar een vragenlijst.

Deze vragenlijst is besproken, aangescherpt en relevante theorie/literatuur/methode is aan de vragenlijst toegevoegd waarna deze omgezet is naar een digitale vragenlijst (de implementatiescan).

Kletsbot – een verdergaand robotica experiment
In december 2019 heeft RAAK KIEM haar goedkeuring gegeven aan een €20.000 subsidie aanvraag voor onderzoek naar toekomstige chatbot technologie. Dit onderzoek gaat weer een stap verder dan de proeftuin Tinybots waarmee we meer kennis gaan opdoen op thema ‘robotica’.

Met Malkander, diverse sociaal ondernemers, de lectoraten Innovatie in de Care en IT en Media Design heeft Zorgalliantie Krachtige Kernen het initiatief genomen voor een Wizard of Oz experiment naar ‘de Kletsbot’ om eenzaamheid onder ouderen tegen te gaan.

Ruim 62% van de ouderen boven 75 jaar voelt zich (ernstig) eenzaam (volksgezondheideninfo.nl). Oplossingen bestaan vaak uit het aanbieden van gezelschap of het beïnvloeden van verwachtingen over gezelschap. Veel medische consumptie berust op eenzaamheidsproblematiek.  Met Kletsbot willen we betaalbare technologie inzetten om eenzaamheid bij ouderen te voorkomen of verminderen. Een nieuwe technologie die voor een echte doorbraak kan zorgen en in kan spelen op het toenemend aantal eenzame mensen, het grote tekort aan vrijwilligers, de druk op mantelzorgers, bezuinigingen en tekorten in de sociale en maatschappelijke hulpverlening.

Kletsbot is een empathische chatbot voor ouderen. Deze is aantrekkelijk om tegenaan te praten doordat technieken van empathische gespreksvoering worden toegepast. Met Tessa – een robotje dat wordt ingezet voor structurering van de dag en gezelschap – is al gebleken dat ouderen zich er snel mee verbinden en daardoor dagelijkse activiteiten beter uitvoeren. Kletsbot biedt primair een actief luisterend oor. Ook voelt deze de gebruiker aan en nodigt met de juiste vragen uit tot een praatje. De gesprekken moeten er toe leiden dat eenzaamheid vermindert. Indien gewenst wordt ook een zorgverlener betrokken.

Het experiment richt zich op het uitwerken van het concept Kletsbot en het toetsen van dit concept bij ‘ouderen met eenzaamheidsgevoelens’ uit de gemeente Ede. Dat doen we met een ‘Wizard of Oz’ aanpak die middels simulatie de werking van Kletsbot goedkoop en snel toetst bij de doelgroep thuis. Met deze proof of concept dragen we bij aan de topsector Life Sciences & Health.

Smart Health opleiding HAN en Siza
Vanuit Academy Het Dorp ontwikkelden Siza en de HAN de opleiding Smart Health. Zorgmedewerkers leren er om technologie te implementeren in het zorgproces. De opleiding Smart Health vloeit voort uit Academy Het Dorp. Dat is een organisatie waarbij meer dan vijftig bedrijven en instellingen werken aan de realisatie van technologie. Deze staat in dienst van de mens én de zorg die hij of zij, al dan niet thuis, nodig heeft. De opleiding kwam in co-creatie tussen de HAN en Siza tot stand.

Deze opleiding is door het Zorgpact benoemd tot koploper. De koplopers zijn een inspiratiebron voor andere regionale samenwerkingsvormen én voor elkaar. Een lerend netwerk dat voorop gaat in de vernieuwing van zorg, welzijn en onderwijs.

Innovatief lab: iXperium Health
iXperium Health is een innovatief lab gericht op technologie in de zorg en welzijn. In iXperium Health werken we aan (het omgaan met) nieuwe technologie in de zorg en welzijn. We inspireren professionals, laten ze ervaren wat werkt en doen onderzoek naar de effecten van technologie in zorg en welzijn. De missie van het iXperium Health is om (aankomend) professionals te leren technologische ontwikkelingen rondom gezondheid, welzijn en arbeid toe te passen en (aankomend) professionals op een duurzame manier te laten reflecteren op deze ontwikkelingen. Hierin worden programma’s ontwikkeld en aangeboden voor zowel HAN onderwijs als externe partijen (zoals de Zorgalliantie) die organisaties en medewerkers helpen inspireren wat technologie kan betekenen voor clienten/inwoners. Het onderzoek van de HAN zal ook nauwer aan iXperium verbonden raken, zodat we meer stroomlijnen en daarvanuit onze dienstverlening/portfolio voor werkveld doorontwikkelen.