Verlangen naar een eeuwig leven? HAN-lector Marian Adriaansen op In-Science festival

Onderzoekers werken wereldwijd met geavanceerde technieken, zoals het invriezen van lichamen -cryptopreservatie-, kunstmatige intelligentie en robotisering aan het verder laten voortleven van mensen. Ze tornen daarmee aan de grenzen van de algemeen gangbare perceptie van het sterven en -het leven na- de dood. Blijft de mooie Doornroosje die door de prins uit haar langdurige slaap wakker wordt gekust voor altijd een fantasiefiguur? Of wordt dit sprookje waarheid? HAN-lector Marian Adriaansen ging tijdens een film+talk op InScience nader in op de thema’s verlangen naar eeuwig leven en ouder worden.

Call of Immortality
Krijgen we een kans op een tweede leven vol hernieuwde gezondheid en vitaliteit? De documentaire ‘Call of Immortality’ -2015- van Andreas Schnögl, brengt de zoektocht in beeld van ontwikkelaars en voorstanders van nieuwe technologie waarmee het lichaam -op termijn- weer tot onsterfelijk leven kan worden gewekt. De Duitse wetenschapper Klaus Samers richt zich op cryptopreservatie en ziet het eeuwig leven bij uitstek als ‘alle tijd hebben om meer mensen te ontmoeten, te reizen en te lezen’.

Lichaam én ziel conserveren?
Een Russische gepensioneerde astrofysica heeft veel geld geïnvesteerd en zelfs ook haar buitenhuis en auto verkocht om haar moeder maar te kunnen laten invriezen. Zij hoopt samen met haar na de bevroren fase weer jong en gezond te ontwaken om verder te leven en alle tijd de hebben voor hun eigen ontwikkeling. Volgens een representant van de Russische orthodoxe kerk is het vanuit het geloof echter onmogelijk om ervan uit te gaan dat de bevroren ‘ziel’ van een mens te conserveren zou zijn.

Almachtige robots?
In Hongkong werkt wetenschapper Ben Goertzen aan kunstmatige intelligentie en het overbrengen van functies van het menselijk brein in robots. Hij heeft de kleine robot Zeno ontwikkeld als protoype van een futuristische ‘kloon’ voor goddelijke almacht. Deze Ben/Zeno zal in cyberspace namelijk buiten het fysieke zelf gaan leven en alle wenselijke lichamelijke vormen aannemen. Hij is dus niet meer te onderscheiden van een mens en zijn intelligentie een miljoen maal gaan vermenigvuldigen. De criticus die daarna aan het woord komt is een voormalig directeur van een instituut voor hersenonderzoek. Hij wijst op de grote gevaren die zo’n aanstaande overname door robots teweeg kan brengen. De nieuwe wezens kunnen de macht overnemen van mensen en ons vernietigen ‘zoals, wij mensen, de talloze bacteriën onder onze schoenzolen automatisch vertrappen’.

Ouderdom in perspectief
Marian Adriaansen werkt als HAN-lector Innovatie in de Care samen met  de Zorgalliantie op het gebied van veroudering, palliatieve zorg en (zorg)technologie. Zij is tevens bestuurslid Vereniging voor Gerontologie en plaatst het thema ouderdom en de toekomst in een breder perspectief voor zorg- en welzijnsinstellingen. Als expert gaat ze aan de hand van ‘Call of Immortality’  in op ons negatieve beeld van ouderdom en op onze wensen om steeds langer jong te blijven. Deze film met aansluitende discussie is volgens haar ook zeer geschikt voor de opleidingen van Gezondheid, Gedrag en Maatschappij van de HAN: ‘Dit vind ik nu een mooi voorbeeld van Bildung!’

Zorg voor nabestaanden
In de discussie na de film antwoordt Marian Adriaansen op de vraag hoe zij aankijkt tegen de levensverlengende technologie en onsterfelijkheid stellig: ‘Dat is nog echt toekomstmuziek, maar de behoefte vorm te geven aan een leven na de dood is in wezen niet anders dan hoe we vroeger tegen religie aankeken’. Een aantal relatief oudere bezoekers spreekt grote twijfels uit over de ‘uitvriestechnologie’ na cryptopreservatie. Er is ook een HAN-student Verpleegkunde in de zaal die zegt juist hoopvol en positief vooruit te zien naar de nieuwe mogelijkheden. ‘Het is wel een opvallend en actueel thema dat de personen in de film het niet alleen hebben over geregenereerd weerkeren om ‘beter’, zonder fouten verder te leven maar daarbij juist ook hun zorg voor nabestaanden uiten.’ vervolgt Adriaansen. ‘Het verlangen naar voorbestaan hangt samen met de verbondenheid met de naasten. Het verminderen van verdriet rondom de dood fungeert als een wezenlijk aspect van troost.’

Omgaan met angst om te sterven
Daarna schetst lector Adriaansen het ideaalbeeld dat wij doorgaans voor ogen hebben als het gaat om sterven: ‘weliswaar op hoge leeftijd, zo begin 80, maar relatief fysiek gezond en cognitief helder en dan plots -liefst in slaap- rustig wegvlieden’. De werkelijkheid is uiteraard anders, zeker nu we gemiddeld ouder worden en de bijbehorende kwalen, gebreken en beperkingen zich duidelijk blijven manifesteren aan het einde van onze levensperiode. Onze grootste angst is om terecht te komen in een verpleeghuis.

Lang zullen we leven?
Wat is dan ‘normaal leven’ op hoge leeftijd? Hoe kunnen we -in onze cultuur- omgaan met onze angst voor de ouderdom en dood? Wanneer zijn we ’te’ oud? Dit zijn ook vragen die spelen rond om reanimatie. ‘Met name medewerkers van ambulances worden geconfronteerd met deze acute kwestie’, voegt Adriaansen toe. ‘Het lijkt nog een taboe, maar de meeste verpleeghuizen hanteren in de regel een niet-reanimatiebeleid.’
In veel culturen was het bereiken van een hoge leeftijd, ouderdom dus juist een teken van wijsheid, maar dat hangt samen met de relatieve zeldzaamheid van deze ouderen. In onze samenleving zullen steeds grotere aantallen ouderen ‘overblijven’. Adriaansen sluit de boeiende discussie over ‘Call of Immortality’ af met de vraag: ‘Hoe zal dat zijn en wat is dat?’

HAN InScience Café
Voor het eerst vond tijdens het InScience festival 2016 opent in een nieuw venster het HAN InScience café plaats: genodigden van de Zorgalliantie en HAN Kenniscentrum Duurzame Zorg konden samen de film ‘Call of Immortality’ bekijken, mee discussiëren met HAN-lector Marian Adriaansen en na afloop bijpraten met koffie/thee en sandwiches in de LUX. Onderwerpen van gesprek waren niet alleen de (on)mogelijkheden van het eeuwige leven. Op deze zondagmiddag ging het ook over het huidige leven op, bij, naast, voor én in de HAN, Kenniscentrum Duurzame Zorg en de Zorgalliantie. Zo was dit HAN InScience café een prima plek om -zelfs op zondagmiddag- het Zorgalliantienetwerk te versterken.