Samen met nieuwkomers hun potentie benutten

Het bruist en prikkelt tijdens het symposium “Samenwerken met nieuwkomers (Welcoming Spaces)”. Het Samenwerkingsverband Burgerkracht Europa (SBE) organiseert dit symposium met onder andere de inzet van Zorgalliantie/Centre of Expertise Kleine Kernen rond de vraag: “Hoe kunnen we samen met nieuwkomers hun potentie benutten”.

Samen met de workshopleiders, prominente sprekers en de organisatie verzamelen zich zo’n 150 professionals en belangstellenden op de HAN-locatie aan de Groenewoudseweg in Nijmegen. Een divers gezelschap van beleidsmakers, nieuwkomers, arbeidsmigranten, ambtenaren, mensen van Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), Vluchtelingenwerk en welzijnsorganisaties. Allerlei talen klinken er, want het is een internationaal gezelschap.

De aftrap
De aftrap vindt plaats in de aula met de dagvoorzitters Wendy Kemper-Koebrugge (programmamanager Zorgalliantie, HAN) en Masoud Rahaee (oprichter, Stichting ElanArt). Het welkomstwoord zet meteen de toon. Zegt Wendy simpelweg ‘welkom’, maakt Masoud er in zijn eigen taal een hele speech van. Bij navraag in de zaal blijken er veel anderstaligen te zijn. De handen schieten omhoog: Koerdisch, Portugees, Arabisch, Duits, Frans, Engels, Italiaans, Russisch en nog veel meer.

De sprekers
Niet alleen professor Zoomers (Universiteit Utrecht; Welcoming Spaces), burgemeester Kees van Rooij (Meierijstad) en strategisch adviseur Huub Wilbrink (COA) komen aan het woord. Maar ook ervaringsdeskundigen komen aan bod. Belgisch staatssecretaris Nicole de Moor is online aanwezig. De prominenten schetsen hoe de opvang in Nederland en België verloopt. Wendy zegt uiteindelijk: “Het klinkt soms alsof je pakketjes aan het verschuiven bent. Het is toch wel belangrijk om de mensen te blijven zien.” Masoud: “De vraag die nieuwkomers vaak horen is: ‘Waar kom je vandaan?’ Ben je eenmaal een nieuwkomer, altijd een nieuwkomer.”

De ervaringsdeskundigen
Daarom roepen ervaringsdeskundigen ook op vooral te begrip te hebben voor de cultuur van nieuwkomers. Wahabou Alidou, coördinator van Stichting Colourful Het Hogeland en jobcoach: “Nieuwkomers moeten ook deel uitmaken van de maatschappij. Want we willen allemaal iets van het leven maken.” Hij richt zich tot de zaal: “Er zitten hier meer autochtonen dan allochtonen. Jullie moeten ook uitburgeren! Accepteren! Elkaar leren kennen.”

De workshops
Tijdens ‘Hoe werk je als dorp aan een goede relatie tussen arbeidsmigranten en hun omgeving?’ blijkt de term ‘nieuwkomer’ niet alleen van deze tijd. In de Limburgse dorpen van Mart Thijssen en Jos Coesmans (stichting ARKA) komen al sinds jaar en dag Poolse seizoensarbeiders. Vroeger vooral voor de mijnen. Tegenwoordig ook in de horeca, akkerbouw en bouw. Zij kaarten aan, dat statushouders uitkering, begeleiding naar werk en een inburgeringscursus krijgen. “Expats krijgen dat niet.” Het is duidelijk een onderwerp dat leeft onder de aanwezigen. Ze knikken instemmend, stellen veel vragen en er is een levendige discussie.

In ‘Samen wonen, samen leren, samen leven’ spreekt dr. Karin Geuijen van de Universiteit Utrecht over Plan Einstein. Bewoners in een Utrechtse wijk waren tegen de komst van een asielzoekerscentrum. Asielzoekers en buurtbewoners kwamen nader tot elkaar tijdens gezamenlijke cursussen voor nieuwe kennis en vaardigheden. De een hielp daarbij de ander en andersom. Ook werden jonge asielzoekers en Nederlandse jongeren bij elkaar gehuisvest. Dat ging lang goed, totdat ook gezinnen er een plek kregen. Daarna waren er weer conflicten. Na het vertrek van het asielzoekerscentrum, verdwenen bovendien de voorzieningen. Wat weer zuur was voor de buurtbewoners die achterbleven. De toehoorders waren muisstil tijdens deze lezing in de warme zaal.

Fereshteh Moradi van Papili leidt de workshop ‘Ervaar wat vluchteling zijn betekent’ Op de vloer liggen kleurrijke diversiteitskaarten met termen, zoals familie, werk, scholing, identiteit, etniciteit, tijdverdrijf, taal. Zij vormen de basis van de discussie. Een van aanwezigen vindt bijvoorbeeld taal belangrijk: “Want je bent iemand, je wilt wat zeggen, maar je zit gevangen in je eigen taal.” Fereshteh schetst hoe een vluchteling worstelt met de pijn het eigen land te verlaten en alles achter zich te laten. “We moeten meer empathie hebben voor mensen die zich daardoor niet kunnen concentreren. Een vluchteling heeft tijd nodig om te kijken in welke fase van het leven hij staat. Daarom moeten we niet pushen: ga werken, studeren, leer de taal. We moeten meer naast iemand staan om te vragen wat ze nodig hebben.”

In ‘Vluchtelingen: hoe is hun eerste opvang geregeld? (Samenwerken en nieuwkomers in Budel)’ spreken Monique Bessems (projectleider Nassau Dietzkazerne Budel, gemeente Cranendonck) en Ilske Hendriks (locatiemanager COA) over de Nederlandse situatie. Krista Kuppens (directeur van het Belgische opvangcentrum voor vluchtelingen van het Rode Kruis in de gemeente Heusden-Zolder) vertelt hoe de Belgische aanpak. Sinds 2020 veroorzaakt een kleine groep bewoners van het asielzoekerscentrum in Budel overlast. “Raddraaiers”, noemt Monique ze. Daarom wil Budel eigenlijk van het centrum af, maar dat kan niet. Want de overeenkomst met het COA duurt nog tot 2028. Monique verwijst naar de film Verloren Jongens. “Kijken, want dan wordt duidelijk wat er bij ons speelt.” In het kleinere Belgische opvangcentrum van Krista Kuppens zijn er minder incidenten en is er minder weerstand vanuit de inwoners. Haar advies: “Grijp bij miscommunicatie snel in. Dat geeft de minste gevolgen.”

Wooclap
Tijdens het avondeten wordt in de tool Wooclap tips gegeven voor samenwerking met nieuwkomers. Die komen via de app op het grote scherm in de aula. Wendy en Masoud lichten er een paar uit:

• Denk vanuit lokale samenleving en kijk dan naar sportbeleving.
• Stel vragen: wat hebben nieuwkomers nodig?
• Benader de nieuwkomer op de tijd dat iemand in NL wil blijven niet op afkomst.
• Subsidieregelingen voor verenigingen en lokale stichtingen.
• Zorg dat je meerdere mensen trekt die nieuwkomers ondersteunen.
• Workshop Nederlands voor verpleegkundigen.
• Dat asielzoekers werken zonder belemmeringen.
• Gemakkelijk maken.

Dan de vraag aan de zaal: “Welke tips vinden jullie belangrijk?”
Kristina Meijer uit Helmond juicht de inzet van medewerkers met dezelfde achtergrond als die van de nieuwkomers toe. Dat schept vertrouwen. Huub Wilbrink van het COA vraagt zich af: “Waarom redeneren we niet vanuit: wil iemand kort of lang blijven? Dan krijg je een andere kijk op vraagstukken. Bij kort verblijf kunnen we asielzoekers goed opvangen en begeleiden naar een toekomst buiten Nederland.” Iemand anders voelt zich vooral aangesproken door “Einfach machen”. Want: “We moeten meer met mensen praten. Niet over mensen praten!” Weer een ander zegt: “Deel de menselijkheid. Vraag ons “Wat heb je nodig? Hoe kun je meedoen in deze gemeenschap? Voor mij is dat het zoeken naar een nieuw leven. Veel nieuwkomers willen alleen een goed leven. Bedenk wat ze hebben doorgemaakt. Steun ons. Sta naast ons. Op een dag vertel ik mijn kinderen wat dit land voor mij gedaan heeft.”

Burgemeester Kees van Rooij sluit af met: “We hebben te maken met mensen die veel op hun bordje krijgen en het niet makkelijk hebben. Als we mensen als gasten ontvangen, zullen ze zich ook als gast gedragen. Toch hebben we een systeem waarin we vluchtelingen opvangen met hekken eromheen en camera’s. Ik ben het niet eens met het systeem hoe dat werkt. Ik geloof meer in de kracht van de samenleving. Ik heb binnenkort een vergadering in Meierijstad met de VNG. Ik zorg dat deze resultaten daar terechtkomen. We moeten mensen laten zien hoe het echt in elkaar steekt.”

Gezamenlijk manifest
De tips zijn een toevoeging aan het gezamenlijk manifest dat de aanwezigen na deze vruchtbare dag ondertekenen.

Meer berichtgeving over het symposium
–Verslag
– Geslaagd symposium