Omgaan met de vraagstukken van morgen

De Nederlandse zorguitgaven zijn in 2018 gestegen tot precies 100 miljard euro, een record. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek in juni van dit jaar. Dat is een stijging van 3,1 procent, de sterkste toename sinds 2010. Overigens groeide de economie als totaal nóg harder, waardoor het aandeel van de zorg in het Bruto Binnenlands Product afnam. Van elke 100 euro die Nederland uitgaf in 2018 gingen er 12,90 euro naar de zorg. Hoe houden we de zorg bereikbaar?

Een kijkje in de toekomst
Zweden: waar voor 2030 alle auto’s fossiele brandstof vrij moeten zijn, een cashloze samenleving bijna een feit is, je naar de arts gaat en niet naar de huisarts en natuurlijk bekend van de Ikea en H&M. Van 9 tot en met 11 oktober 2019 organiseert de Zorgalliantie in samenwerking met Nederlands Instituut voor Studiereizen (NIS) een studiereis naar Zweden. “Deze reis biedt een kijkje in de toekomst”, zegt Kees de Zeeuw van het NIS. “Zweden heeft wat betreft sociaal-demografische ontwikkelingen een voorsprong op Nederland. Veel ontwikkelingen die in Nederland nu plaatsvinden, vonden zo’n 10-15 jaar eerder in Zweden plaats.”

Van de wieg tot het graf
Zweden kent net als Nederland een decentrale bestuurscultuur en gemeenten hebben in Zweden een nog meer autonome positie dan in Nederland. ”Private zorgverzekeraars die elkaar beconcurreren of een persoonsgebonden budget (pgb) in geld kennen ze niet in Zweden”, geeft De Zeeuw aan. “Gemeenten zijn er sinds de jaren 90 verantwoordelijk voor vrijwel alle (jeugd)zorg, begeleiding en ondersteuning aan hun inwoners die zelfstandig en in woongroepen leven. Met de provincie werken ze intensief samen en delen de verantwoordelijkheid voor bijvoorbeeld de medische zorg.” Vrijwel iedereen die ondersteuning nodig heeft woont zelfstandig of in kleinschalige woonvormen. Er zijn in Zweden geen grote instellingen meer voor wonen en zorg (inclusief de psychiatrie en verstandelijk gehandicapte zorg). Het aantal ziekenhuisbedden is gehalveerd toen het beleid werd ingevoerd dat gemeenten de kosten voor ziekenhuisopnames moesten betalen bij niet-medisch noodzakelijk opnames. Ook de participatiewet is een taak van de Zweedse lokale overheid. “De rijksoverheid is in Zweden abstract bezig met zorg”, voegt De Zeeuw toe. “Je zult daar niet gauw in een debat horen, zoals wij het in de Tweede Kamer hebben over mevrouw Jansen uit Nijmegen die niet de juiste zorg heeft gekregen. Naar mijn mening wordt daar het debat gevoerd op de plekken waar het hoort.”

Leren van elkaar
Hoe moeten we met de vraagstukken van morgen omgaan? Vandaag lukt wel. Maar wat doen we morgen? “In de techniek is het heel normaal om van elkaar te leren”, zegt De Zeeuw. “Professors lezen wetenschappelijke artikelen van elkaar, maar bij maatschappelijke vraagstukken lijkt dat anders te liggen. Daarom organiseren we deze studiereis. De reis is bedoeld om je eigen denken over zorg en uitvoering van beleid te stimuleren en inspireren. Wanneer lukt het je nou om met een groep collega’s drie tot vier dagen intensief op te trekken, het gezamenlijk over een onderwerp te hebben en het vanuit verschillende hoeken te bekijken?”

Technologie
Ook op het gebied van technologie lijkt Nederland minder ver gevorderd dan Zweden. Het Elektronisch patiëntendossier werkt er al jaren naar tevredenheid en inwoners kunnen hun eigen dossier inzien. “Nederland is kampioen in deeltijd werken”, zegt De Zeeuw. “In de zorg zie je bij ons veel kleinere contracten. De meeste mensen in Zweden hebben een fulltime baan en parttime werken is vanaf 32 uur of minder. Alles gaat ook digitaal in Zweden. De technologie is er ondersteunend en is precies wat het doet. Via de app communiceer je met de zorghulp. Voor Zweedse ouderen zijn er nu ook thuisgiraffes. Elektronische maatjes die hun hulpverleners op afstand binnenlaten met hetzelfde effect als dat je fysiek in huis aanwezig bent. Voor dementerenden zijn er robot knuffeldieren die je nu ook steeds meer in Nederland ziet bij zorgorganisaties.”

Doorontwikkeld
De decentralisatie van zorg en ondersteuning is in de loop van de jaren doorontwikkeld. “Zo is de regelgeving op concurrentie (marktwerking) gedurende de jaren wel bijgesteld waarbij de focus is verlegd naar kwaliteit.”, zegt De Zeeuw. “En het recht op zorg is beter verankerd in de samenleving. De kosten per inwoner die een gemeente moet maken om iedereen te kunnen voorzien van de diensten waar zij recht op hebben, verschilt sterk per gemeente. Daarom heeft de centrale overheid een systeem geïntroduceerd, het zogenaamde local government equalisation system, dat ervoor moet zorgen dat er in alle gemeenten, provincies en regio’s in Zweden gelijke condities voor burgers bestaan.”

Ook mee naar Zweden?
Enthousiast geworden en wil je ook mee in oktober naar Zweden? Wees er dan snel bij, want er zijn nog maar een enkele plaatsen beschikbaar.
Voor meer informatie kun je contact opnemen met Wendy Kemper-Koebrugge, 0683255998 of via igor.grevers@icsadviseurs.nl.
Aanmelden voor deze reis kan via zorgalliantie@han.nl