“Niemand houdt het lang vol als ze stelselmatig genegeerd worden”

Jeanne Derks over aandacht voor inclusie van mensen met verward gedrag

In de media lijkt het nergens anders over te gaan: verwarde personen. “Dit is geen nieuw probleem, maar mensen zijn er meer op gefocust nu er zoveel aandacht voor is. Het gaat vaak niet om gevaarlijke mensen, maar om onbegrepen gedrag”, vertelt Jeanne Derks, coördinator van de opleiding Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige bij de HAN en medeauteur van het boek ‘Psychische Kwetsbaarheid: belicht vanuit een sociaalpsychiatrisch perspectief’.

Jeanne Derks geeft bij de Zorgalliantie masterclasses rondom het thema inclusie van mensen met verward gedrag. Hier leren professionals uit wonen, welzijn, zorg én onderwijs wat verward gedrag is en hoe ze hiermee omgaan. “Het is een containerbegrip geworden: verwarde personen. Vooral de media gebruikt de term te pas en te onpas. Zij geven veel aandacht aan ingrijpende incidenten, denk aan de moord op Anne Faber en Els Borst of de schietpartij in Alpen aan den Rijn. Vreselijke gebeurtenissen waar iedereen van schrikt. Ook kleinere incidenten komen snel in het nieuws. Door de extra aandacht, lijkt het vaker voor te komen.”

Maar niet alleen de media praat vaker over mensen met verward gedrag. “Bij de politie kennen ze de code E33, het etiket voor ‘een persoon met verward gedrag’. Het is een etiket dat de overlast van gedrag centraal stelt”, legt Jeanne uit. In 2018 vertelde de politie in het nieuws dat zij dat jaar ruim 90.000 meldingen hadden gekregen van overlastincidenten waarbij personen met verward gedrag waren betrokken. Dit klinkt als een hoog aantal, maar de politie gaf daar zelf ook een kanttekening bij. Het ging vaak over onbegrepen gedrag, de persoon in kwestie vertoonde geen overlast of gevaarlijk gedrag. “En soms zitten er dubbele registraties in. Bijvoorbeeld als er drie verschillende buren bellen over een buurman die zijn muziek te hard heeft staan en mogelijk iets te diep in het glaasje heeft gekeken.”

Niet meekomen in de samenleving
“Mensen met psychische kwetsbaarheid hebben het lastig”, vertelt Jeanne. “We leven in een samenleving waar iedereen zelf verantwoordelijk is voor hun eigen geluk. Geluk is maakbaar. Individualisme staat centraal en de samenleving verruwd. Het is niet gemakkelijk als je niet meekomt in onze samenleving, dan ben je een loser. Sommige van deze mensen grijpen naar verdovende middelen, anderen raken steeds meer geïsoleerd. Er is mogelijk minder onderlinge betrokkenheid en in de GGZ worden er meer bedden worden afgebouwd en veel taken zijn naar de gemeente gegaan.”

Maak contact
Het is dus niet vreemd dat professionals in wonen, welzijn en zorg te maken krijgen met psychisch kwetsbare mensen. Wat kunnen ze doen als ze in aanraking komen met een persoon met verward gedrag? “Het is belangrijk dat je eerst kijkt wat je in huis hebt aan een passende benaderingen of interventies die aansluiten bij mensen die ‘anders’ zijn. Daarnaast geef ik altijd aan dat ieder mens behoefte heeft aan een drietal kernpunten: ik wil gezien worden, ik wil gehoord worden en ik wil erkend worden. Leer je in te leven in de ‘ander’. Niemand houdt het lang vol als ze stelselmatig genegeerd worden. Dat is mijn tip: maak contact, blijf vriendelijk en beleefd. Vraag ‘wat is er gebeurd’ of ‘kan ik wat voor u doen?’ Daar kom je ver mee.”

Maar Jeanne heeft daar wel meteen een kanttekening bij. “Ga ook bij jezelf te rade, wie ben ik, wat kan ik aan, hoe sta ik in mijn schoenen. Daarna de situatie inschatten, is deze persoon een gevaar voor mij of zichzelf? Ben ik de juiste persoon die hem aanspreekt? Impulsief reageren kan misschien gevaarlijk zijn. Zo hoor je weleens verhalen van mensen die in het water springen om iemand van de verdrinkingsdood te redden en vervolgens zelf sterven. Wees je bewust van wat jij wel of niet kunt doen en als je het niet vertrouwt schakel dan hulptroepen in.”

Aandacht in onderwijs voor verward gedrag
Jeanne ziet dat in het onderwijs nog onvoldoende aandacht is voor mensen die anders of psychisch kwetsbaar zijn. “Verward gedrag is een fenomeen, voortkomend uit ingrijpende gebeurtenissen die volop belangstelling hebben gekregen in de media, misschien ook min of meer een hype. Mensen die psychisch kwetsbaar zijn, zijn niet vanzelfsprekend opgewassen zijn tegen de eisen die de samenleving stelt is. Maar ook zij verdienen een volwaardige plaats in onze samenleving. Daar zou in het onderwijs en op de werkvloer veel meer aandacht voor kunnen zijn. We noemen dat met een mooi woord een inclusieve samenleving.”

“Wellicht zijn we allemaal min of meer psychisch kwetsbaar, maar rust er ook nog iets teveel een taboe op.” Jeanne ziet dat de studenten ook regelmatig zelf bagage meenemen. “Studenten hebben soms zelf ervaringen met psychiatrische problematiek. De gevolgen van het opgroeien in een gebroken gezien, de druk van de samenleving op presteren, verwaarlozing of juist verwenning door de ouders, pestgedrag, het zijn allemaal thema’s waar sommige studenten in sociale studies mee te maken hebben gehad. Ze volgen een opleiding of onze masterclasses om eigen ervaringen in te zetten om andere mensen te helpen of misschien ook wel om nieuwe inzichten op te doen, waardoor ze anders naar hun eigen ervaringen te kunnen kijken. Voordeel is dat deze mensen het ‘inleven in een ander’ al grotendeels onder de knie hebben.”

Benieuwd naar meer informatie over dit thema? In het najaar organiseren we nog 2 masterclasses over inclusie van mensen met verward gedrag. Houd deze site in de gaten.

Het thema ‘inclusie van mensen met verward gedrag’ is een van de 5 hoofdthema’s van ons onderzoeks- en leerprogramma. Het komende jaar geven we dan ook masterclasses rondom dit thema. Jeanne Derks verzorgde de eerste 2 masterclasses. Zij is coördinator van de opleiding Sociaal Pyschiatrisch Verpleegkundige en medeauteur van het boek: ‘Psychische Kwetsbaarheid: belicht vanuit een sociaalpsychiatrisch perspectief’.