Mens, durf te veranderen

Ga er maar aan staan: de verandering van het sociaal domein. Zorg- en welzijn is mensenwerk pur sang. Maar ook een hoop bureaucratie, vaste structuren en regels. Veel regels. Dat alles aanpakken, omgooien en eigentijds vormgeven vergt een paradigmaverandering. Een totaal andere kijk op en benadering van de sector en haar uitdagingen. Een totaal andere kijk op de mens die zorg en welzijn behoeft en verdient.

Ga er maar aan staan
Dat doen ze, met opgestroopte mouwen in gemeente Lingewaard (Gld). Hier staan werkveld, onderwijs, inwoners en gemeente zij aan zij in de formulering van toekomstbestendige zorg. In Lingewaard bevindt zich niet voor niets een van de koploperprojecten van het Zorg- en Welzijnspact. Hier gebeurt wat Doekle Terpstra in zijn Zorgpact-pamflet heeft beschreven: zorg die ruimte geeft aan het initiatief en aan de mens. “We zijn er nog niet, maar we zijn goed op weg”, aldus Paula Wieggers, programmamanager Sociaal Domein gemeente Lingewaard. De verklaring die Paula zelf geeft voor die eerste succesvolle stappen van de gemeente op weg naar een revolutie in het sociaal domein: “Loslaten in vertrouwen. Dat kenmerkt gemeente Lingewaard. Deze exacte woorden vormen de slogan van het collegeakkoord. Natuurlijk heb je dat niet van vandaag op morgen geregeld, maar het begin is er. Het vertrouwen spreken we niet alleen uit naar de betrokkenen maar laten we ook zien door te doen. Of eigenlijk, door juist níet te doen. We faciliteren. Het initiatief nemen en de uitvoering is aan de betrokken partijen. En aan de burger.”

Waar dat faciliteren in Lingewaard in resulteert?
Dat resulteert in studenten van Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) van uiteenlopende studierichtingen die in opdracht van de gemeente de gebruiksvriendelijkheid van de digitale sociale kaart onderzoeken. En die in opdracht van Stichting Welzijn Lingewaard onderzoeken hoe die sociale kaart er fysiek uitziet door hen te laten inventariseren welke partijen een rol spelen in het sociale domein in de gemeente. In inwoners die niet alleen zelf met het initiatief komen om een braakliggend stuk grond als crossbaan te gebruiken, maar ook voor draagvlak en commitment zorgen bij de omwonenden en de gemeente ‘alleen’ nodig hebben voor toestemming van die tijdelijke bestemmingswijziging. In ontmoetingen tussen vrijwilligersorganisaties en professionele organisaties die dezelfde doelgroep hebben, maar elkaar niet kennen. En vanuit die kennismaking samen meer kunnen beteken voor hun doelgroep.

De faciliterende rol van de gemeente resulteert in Lingewaard dus in contact?
Contact blijkt het toverwoord te zijn in gesprekken met de partijen die in Lingewaard meedenken over die toekomstbestendige zorg. Jonathan van Deutekom, vanuit de Zorgalliantie projectleider van het koploperproject Krachtige Regionale Leerkring Lingewaard: “Onze studenten ervaren in Lingewaard de nieuwe leeromgeving van het hbo. Ze staan in contact met professionals die elk een eigen achtergrond hebben. Ze werken in een netwerk, meer nog dan in een organisatie. Ze beslissen met de inwoner, in plaats van over hem.”
Vraag die studenten wat zij hebben geleerd van hun onderzoek in Lingewaard en ook zij antwoorden: ‘hoe belangrijk persoonlijk contact is’. Tessa Hulshof was een van die studenten. Voor haar minor Politiek beleid en overheid onderzocht zij met twee medestudenten hoe een politieke partij in Lingewaard meer jongeren aan zich kon binden. Wat haar opviel was hoe weinig toenadering de partij zocht tot de jongeren. “De Lingewaardse jongeren werden letterlijk niet aangesproken door de partijleden. Geen wonder dus, dat ze zich er niet toe aangetrokken voelden.” De andere kant zag ze ook. “De jongerenwerkers waren enorm betrokken. Ik had verwacht dat ze ergens in een kantoor zouden zitten en jongeren zouden ontvangen die problemen hadden met financieren. Maar ze gingen actief de wijk in, spraken hen aan, belden hen op om te informeren hoe het met ze ging. Dat heeft mijn ogen geopend.”

Buiten de lijntjes kleuren
De grenzen van werkvelden vervagen. Om te excelleren wordt van (zorg)professionals verwacht dat ze open staan voor andere geluiden. Dat ze buiten de grenzen van hun vakgebied kijken. Dat wordt ook van ambtenaren verwacht. Dat is nieuw, en dus spannend. Kaders en regels scheppen veiligheid. Maar, zegt Paula: “Gemeentes zullen buiten de lijntjes moeten durven kleuren. Natuurlijk is veiligheid belangrijk, maar gezond verstand moet er ook zijn. Kijk naar de context, kijk naar de leefomgeving van je burgers. Besef dat veranderingen van onderop, vanuit de burger dus, niet alleen een kans moeten krijgen, maar de realiteit vormen. Houd je star vast aan bestaand beleid, dan verandert er niets.”
En dus is Lingewaard, die middelgrote gemeente in de Betuwe, hard op weg om als lichtend voorbeeld te dienen van hoe het ook kan in het sociaal domein. Door de verbinding met onderwijs te zoeken en van daaruit het nieuwe zorg- en welzijnslandschap te gaan organiseren. Door vertrouwen als uitgangspunt te nemen. En contact, natuurlijk.