Duurzaamheid vraagstuk aanpakken met Group Model Building

Begrip kweken voor een ander. Daar lijkt Group Model Building uitermate geschikt voor. “Je brengt de verschillende perspectieven en belangen van een complex vraagstuk in kaart”, legt HAN-onderzoeker Ilona Wilmont uit. “Door het samen te doen, begrijp je ook waarom een andere partij bepaalde beslissingen maakt.”  

HAN-onderzoeker Ilona Wilmont

Sinds eind vorig jaar leert de HAN, samen met de Zorgalliantie en Radboud Universiteit, over het gebruik van Group Model Building en het daarbij horende Causal Loop Diagram. De HAN wil zich meer onderzoekstechnieken eigen maken om ingewikkelde vraagstukken in kaart te brengen. Om de Group Model Building methode in te zetten, heb je een complex vraagstuk nodig waarbij verschillende perspectieven en belangen spelen. De wijkgerichte energietransitie is zo’n ingewikkelde kwestie dat zowel bij de Zorgalliantie en de aangesloten participanten, als bij de HAN leeft. Waar iedereen mee aan de slag móet. En juist daarom wil de Zorgalliantie op dit thema kennis verzamelen.

In 2050 moeten alle woningen in Nederland energieneutraal zijn. En in 2021 moet er per gemeente een plan liggen hoe dit te doen. Een ingewikkeld probleem met verschillende kanten waar niet één pasklaar antwoord voor is. “Juist door de verschillende perspectieven, denk aan de technologische kant, de financiële kant én de sociale kant, leent dit thema zich goed voor Group Model Building”, vertelt Ilona. Daarom ging dit vraagstuk onder het vergrootglas tijdens een verhelderingskamer. Programmamanager Joke Abbring licht toe: “Het is niet simpelweg inpakken en klaar. Er zitten zoveel kanten aan dit vraagstuk.”   

Begrip kweken
De betrokken partijen hebben soms tegenstelde belangen. Bij het wijkgerichte energietransitie vraagstuk zijn dat onder andere de gemeente, woningcorporaties, huisbezitters en huurders. De gemeente moet bijvoorbeeld zo snel mogelijk een plan hebben, woningcorporaties hebben afspraken met het Rijk gemaakt om hun huurwoningen te verduurzamen, huisbezitters willen graag weten wat de kosten zijn om hun woning te verduurzamen en hoe ze dit financieren en huurders zien op tegen de werkzaamheden die nodig zijn en maken zich zorgen of de woonlasten wel echt omlaag gaan. Wiens belangen zijn groter? En wat heeft een beslissing voor gevolgen?

“In een sessie Group Model Building bedenkt elke partij de twee belangrijkste variabelen: wat speelt nu het meest? Vervolgens ga je in meerdere rondes alles clusteren en verbinden. De verschillende perspectieven worden visueel vormgegeven in Causal Loop Diagram,” vertelt Ilona. “Je maakt hiermee inzichtelijk voor de betrokkenen hoe complex het vraagstuk is en hoe beslissingen en interventies invloed op elkaar hebben. Denk aan een woningcorporatie die bepaalde kosten maakt en de invloed daarvan op de huurprijs. Juist het ‘samen’ doen maakt deze methode zo waardevol.”

Versterkend of belemmerend 
Met Group Model Building breng je de huidige situatie in beeld. “Iedere door de groep benoemde variabele in het diagram heeft een effect op een ander deel. Deze variabelen kunnen bijvoorbeeld versterkend werken, maar ook een belemmering zijn. Met een Causal Loop Diagram teken je de verbanden. Je ziet hierdoor hoe de variabelen invloed op elkaar hebben. En welke gevolgen de acties dus hebben”, legt Ilona uit. “Door het samen te doen, begrijp je ook waarom een andere partij bepaalde beslissingen maakt. Je ziet welke dilemma’s er spelen. Daardoor ontstaat begrip voor de ander.” Het Causal Loop Diagram geeft handvatten om beleid, interventies, onderzoek en onderwijs te vernieuwen en te verbeteren.

Woningcorporaties oefenen met Group Model Building
In de verhelderingskamer gingen participanten aan de slag met de methode. Woningcorporaties aangesloten bij de Zorgalliantie zagen de meerwaarde van deze methode en wilden het toepassen binnen hun eigen organisatie op de vraag: hoe zorgen we dat onze woningen in 2020 CO2 neutraal zijn? Bij Goed Wonen Gemert willen de medewerkers graag in gesprek met de huurders over de energietransitie en de inzet van de huurders zélf bij dit vraagstuk. En bij WaardWonen ging een groep ambitieuze trainees van verschillende woningcorporaties op zoek naar ‘de woningcorporatie van de toekomst’, met nadruk op het vraagstuk duurzaamheid. “Ze wilden weten wat nu het meeste impact heeft? En wat er moet veranderen? Door alles in kaart te brengen, zien ze welke actie impact heeft op wat,” vertelt Joke. “Hierdoor kunnen partijen betere beslissingen nemen met ieder gevolg en belang in gedachten.”

Hoe nu verder?
“Door te werken met het Causal Loop Diagram, zien we hoe de diverse variabelen invloed op elkaar hebben. En welke gevolgen acties hebben. De eerste stap is gezet om meer inzicht te krijgen in de complexiteit van het vraagstuk”, vat Joke het samen. “We hebben elkaar nodig om de doelstelling ‘CO2 neutraal in 2050’ te realiseren!”

Oproep: samen aan de slag met duurzaamheid
De komende tijd willen we graag met elkaar bepalen welke vervolgacties nodig zijn om dit doel te halen. Daarom nodigen we woningcorporaties, huurders, studenten, gemeenten en andere betrokkenen uit om mee te denken over dit vraagstuk. Stuur een bericht en we nemen snel contact op.

*************************************************************************************************

Over Ilona Wilmont
Ilona Wilmont, onderzoeker van het Lectoraat Model-based Information Systems, is gespecialiseerd in Personalized Health, knowledge engineering, research methods, psychology of conceptualization binnen het Kenniscentrum Technologie en Samenleving.