Gelijkwaardigheid als basis voor sterk zorgnetwerk

Of het oké is om als welzijns- of zorgprofessional mensen met een lagere sociaal-economische status anders te benaderen? Ja, júist, vindt Wendy Kemper. Ze doet onderzoek naar de interactie in zorgnetwerken rondom thuiswonende ouderen. En ziet hoe belangrijk het is om verschil te maken. Tijdens HAN Unexpected x Innovate ging ze erover in discussie.

“Hulpverleners, mantelzorgers, vrijwilligers, maar ook docenten en studenten: iedereen heeft vooroordelen over mensen die je tegenkomt, in het werk, bij het verlenen van zorg, of tijdens de studie”, vertelt onderzoeker Wendy Kemper. “We hebben vastomlijnde ideeën over wat de ander weet, doet, denkt of snapt. Tijdens mijn workshop bij HAN Unexpected x Innovate hou ik deelnemers een spiegel voor. Wat is jouw denkraam? Hoe benader je mensen die ‘anders’ zijn dan jij? En in hoeverre is het wenselijk dat we binnen zorgnetwerken mensen met een lagere sociaal-economische status (SES) bewúst anders benaderen?”

Focus Health
Met dit laatste houdt Kemper zich in haar onderzoek bezig, gesteund door financiering vanuit Health, een focuspunt van de HAN waarbij het draait om het verkleinen van sociaal-economische gezondheidsverschillen. “Feitelijk is dit een vervolgstudie op mijn eerdere onderzoek, naar de interactie in zorgnetwerken van thuiswonende ouderen.” Daarin formuleerde Kemper praktische aanbevelingen om de potentie van zorgnetwerken te vergroten en de samenwerking met informele zorg te versterken. “Maar er bleven nog vragen over”, vertelt ze. “Want wat als je te maken hebt met mensen met een lagere SES? Mensen die een ander beeld hebben van wat gezond is, of wat goede steun inhoudt? Werken de trainingen en handvatten die we ontwikkelden voor hulpverleners dan wel? Of moeten we voor een andere aanpak gaan?”

Spelers in het netwerk
Ze vroeg professionals naar hun ervaringen met ouderen met een lagere SES. Die zien dat de huisarts binnen deze zorgnetwerken een grotere rol speelt dan bij ouderen met een hogere SES. Bovendien melden ouderen met een lagere SES zich op jongere leeftijd bij de huisarts en komen ze vaker met fysieke klachten. Kemper: “Maar als je aan de ouderen zelf vraagt wie de belangrijkste speler is in hun zorgnetwerk, dan noemen ze niet de huisarts, maar hun kinderen. Of de buurvrouw.”

Gelijkwaardigheid versus gelijkheid
Waar die discrepantie vandaan komt? Kemper: “We weten het (nog) niet. Mogelijk missen zij een gevoel van gelijkwaardigheid?” Terwijl die juist zo belangrijk is, weet Kemper. “Uit ons eerdere onderzoek blijkt dat een zorgnetwerk beter functioneert als mensen gelijkwaardig met elkaar omgaan. Dat is iets anders dan mensen op een gelijke manier behandelen. Als hulpverlener is het goed om toon, vraagstelling en/of benaderingswijze aan te passen op degene die je tegenover je hebt.”

Verplaatsen in de ander
Het begint met je te verplaatsen in de ander. Kemper: “Een van de professionals uit de expertgroep stelde bij een intake de vraag: ‘Eet u gevarieerd?’ Ja, antwoordde de oudere meneer. Want de ene dag lag er een kroket op zijn bord. En de volgende dag haalde hij een frikadel uit het vet. Zo’n vraag-antwoordgesprek – hoe klein ook – toont aan hoe belangrijk het is om als professional niet je eigen denkkader als vertrekpunt te nemen.”

Andere benadering
Uit de gesprekken met de expertgroepen blijkt dat professionals wel degelijk proberen ouderen met een lage SES anders te benaderen. “Bijvoorbeeld door eenvoudiger taal te gebruiken”, vertelt Kemper. “Of sommige zaken uit handen te nemen. Overigens voelen ze daar wel enige schroom bij, omdat ze het idee hebben dat ze zichzelf daarmee bóven de ander plaatsen. Ik denk dat we informatie meer moeten verbeelden. En moeten checken wat de ander begrijpt. Daarnaast is het zaak om met de oudere en z’n familie op zoek te gaan naar een passend antwoord op zijn zorgvraag, zodat hij toch de touwtjes in handen kan blijven houden. Dat betekent waarschijnlijk dat je als professional in zorgnetwerken rondom ouderen met een lage SES andere dingen doet dan bij ouderen met een hogere SES.”

Interactie versterken
Verder onderzoek moet uitwijzen wat wel en wat niet werkt. Kemper: “Nu gaat het erom dat we bewust met die verschillen omgaan en kijken hoe we elkaar binnen de zorgnetwerken beter weten te vinden. Tijdens de workshop hoop ik samen te verkennen hoe we de interactie in zorgnetwerken op basis van gelijkwaardigheid kunnen versterken. Dat hebben we nodig om welzijn en zorg nu en straks vorm te geven.”

Cursus Samenwerken in zorgnetwerk van ouderen
Wendy Kemper-Koebrugge is trainer bij HAN VDO en verzorgt onder andere de cursus Samenwerken in zorgnetwerk van thuiswonende ouderen. Start 24 januari 2020.