Inclusie van mensen met onbegrepen gedrag
Thematrekker
Gideon Visser (voorheen Bertine Rosink)
Ambities 2021
In 2020 hebben we in de versnellingskamer uitgebreid geïnventariseerd wat er zoal speelt op dit thema. De opgave voor 2021 is om hieruit een concrete kennis- en leeragenda te smeden samen met onze partners. Daarnaast staan er een aantal zaken op de rol: zo gaan we rondom de documentaire Zlatan is Gek een event organiseren waarbij het doorbreken van taboe en het nut van ervaringsdeskundigheid centraal staan. Verder liggen er kansen op het gebied van actie-onderzoek, voorlichting en scholing. Hoe ga je als professional uit wonen zorg en welzijn om met deze groep en hoe werk je domein overstijgend samen? Hoe gaan we verder met het onderwerp vroegsignalering in de wijk? We willen dit graag praktisch maken: concrete handvatten waar je als professional in de praktijk echt wat mee kan.
Omgaan met mensen met onbegrepen gedrag, het is een thema dat de laatste jaren speelt. Door bezuinigingen in de zorg en GGZ en de omslag van verzorgingsstaat naar een participatie-samenleving, blijven mensen steeds langer zelfstandig wonen. Daardoor wordt er meer gevraagd van voorzieningen en ondersteuning in de wijk. Deze ontwikkelingen zorgden ervoor dat de Zorgalliantie het onderzoeksthema ‘inclusie van mensen met onbegrepen gedrag’ in haar programma heeft opgenomen.
Onder leiding van thematrekker Bertine Rosink gaan organisaties aangesloten bij de Zorgalliantie, samen met het HAN Lectoraat Onbegrepen gedrag, Zorg en Samenleving, ambities en doelen opstellen rondom dit thema. Uit een voorinventarisatie bij aangesloten woningcorporaties en organisaties uit welzijn, zorg, wonen, politie, ggz en ervaringsdeskundigen in de regio Tiel, kwamen een vijftal subthema’s naar boven. Hieronder een korte opsomming van de thema’s waar we ons, samen met de participanten, de komende tijd op gaan richten.
1. VAN ONBEGRIP NAAR MEDE-MENSELIJKHEID
“Aandacht voor elkaar is de ‘corebusiness’ van mens zijn”
Iedereen die te maken krijgt met mensen met onbegrepen gedrag, kijkt vanuit zijn eigen referentiekader of rol naar de situatie. Hierdoor zien ze vooral het probleemgedrag in plaats van de mens zelf. Gedrag hoeft niet altijd te wijzen op een stoornis, maar kan ook te maken met iemands karakter of gemoedstoestand. Ook komt onbegrepen gedrag regelmatig door eenzaamheid of angst voor afwijzing. Door een persoon met onbegrepen gedrag in eerste instantie te zien als mens, reageer je anders. Dit kan door meer ruimte en aandacht te geven aan het verhaal ‘achter’ de persoon en ervaringsdeskundigen in te zetten. Ervaringsdeskundigen hebben een brugfunctie tussen mensen met onbegrepen gedrag en de omgeving. Daarnaast helpen ze de beweging te maken naar kwaliteit van zorg.
2. NAAR GOED WONEN EN SAMENHANG IN DE WIJK
“Alles begint met wonen”
Mensen moeten langer thuis blijven wonen, steeds meer verantwoordelijkheden worden bij de persoon zelf en de wijk gelegd. Hierdoor ontstaan in sommige wijken concentraties van mensen met onbegrepen gedrag. Dit geeft druk op de woonomgeving en bij woningcorporaties. De hulpverlener kijkt vaak vooral naar de persoon en zijn gedrag, terwijl de woningcorporatie ook kijkt naar de omgeving. Het is belangrijk te kijken naar de sociale basis en draagkracht in de wijk. Een mens leeft in zijn of haar omgeving. Zelfstandig wonen vraagt om goed contact met de buren. Samenhang in de wijk is essentieel om snel mensen met problemen te vinden en te helpen. Dit kan bijvoorbeeld met stabiele professionele netwerken en vroegsignalering.
3. DOMEINOVERSTIJGEND SAMENWERKEN
“Einstein: te midden van de moeilijkheid ligt de mogelijkheid.”
Er is behoefte aan afstemming over verantwoordelijkheden en rollen van de professionals. De woningcorporaties worden vaak niet betrokken bij gezamenlijke overleggen, terwijl iedereen vanuit zijn rol iets kan betekenen en zijn of haar perspectief kan delen. Het perspectief op risico’s is daarbij ook belangrijk, iemand in de wijk ziet wellicht andere risico’s dan iemand van een afstand. Daarom is het belangrijk dat iedereen samenwerkt, over de domeinen heen. Zodat niemand tussen wal en schip valt. Leren van elkaars ervaringen, persoonlijk contact en bestuurlijk consensus zijn daarbij belangrijk. Gelijkwaardige samenwerking over de domeinen heen vraagt om verandering van rollen en meer mandaat voor mensen die in de wijk werken.
4. MEEDOEN MOGELIJK MAKEN
“Wat doe ik, dat die ander dat gedrag laat zien”
Eén derde van de bevolking heeft een IQ van 100 of lager. De samenleving is ingericht op mensen met een hoger IQ dan 100. Van iemand die laaggeletterd is, wordt verwacht mee te doen in een maatschappij die onbegrijpelijk voor hem of haar is. Ook voor mensen met laaggeletterdheid, niet-aangeboren-hersenletsel en een licht verstandelijke beperking kan dit lastig zijn. Hulpverleners zijn zich niet altijd bewust van een beperking of weten niet hoe ze daarmee om moeten gaan. Door te communiceren op B1 niveau en meer buurtbewoners in te zetten die contact leggen, kun je ook deze groep beter bereiken.
5. VROEGSIGNALERING: VRIJHEID EN VERANTWOORDELIJKHEID
“Zingevingsvragen zijn essentieel in een mensenleven”
Iedereen in Nederland kan (zeker achter de deur) zijn of haar leven inrichten zoals hij of zij wenst. Maar wat als iemand voor overlast of gevaarlijke situaties zorgt? De mensen die niet in beeld zijn bij de hulpverleners, die pas gezien worden als het al te laat is. Hoe bereik je mensen die je niet in beeld zijn, omdat ze geen hulp vragen? Mensen die het alleen niet redden? De tussengroep die onder de radar blijft? Daar moeten we meer in investeren.
KRACHTIGE LEERKRING
De komende maanden gaan we kijken hoe we deze thema’s en ambities omzetten in projecten en activiteiten. Hiervoor is het idee om een themagerichte Leerkring op te richten. Wil je hier meer over weten? Neem contact op met Wendy Kemper (zie rechtsboven) via wendy.kemper@han.nl
PROJECTEN EN ACTIVITEITEN
We pakken het thema ‘Inclusie van mensen met onbegrepen gedrag’ aan in diverse projecten en activiteiten. Lees hieronder meer over onze activiteiten en projecten:
- Verslag verhelderingskamer Tiel – Inclusie van mensen met onbegrepen gedrag
- Bekijk de resultaten van het Project Rauwenhof (Tiel) – wijk uit de war
Lees meer over de masterclassreeks ‘omgaan met mensen met verward gedrag’
Koop de boeken van Lector Bauke Koekkoek ‘Verward in Nederland. Hoe we omgaan met mensen met psychische stoornissen’ en ‘De kwestie verwarde personen, naar een andere benadering voor onbegrepen gedrag’.
Download de HAN bundel ‘Methodisch werken aan verbinding bij psychische problematiek’. Een bundel artikelen met praktische hulpmiddelen voor het vinden van de ‘match’.
CONTACT
Wil je meer weten over dit thema en onze ambities? Neem contact op met thematrekker Bertine Rosink of projectleider Wendy Kemper (zie gegevens rechtsboven).
