Leersafari: inspirerende aanpak Bind-Kracht in armoede

Samen op reis naar mooie initiatieven en vernieuwende projecten. Dat is het doel van de Leersafari. Afgelopen 26 oktober gingen we op reis naar Antwerpen in België. Hier bezochten we Bind-Kracht, een succesvolle aanpak voor het doorbreken van armoede. “Het bevestigde wat ik vanuit mijn mens-zijn wel wist, maar nu is er theorie aan gekoppeld,” vertelde José Ketelaar van de GGD op het einde van de dag.

“Ik ben Piet, ex-drugsverslaafde, ex-psychiatrisch patiënt, ex-gevangene en een ex-dakloze, maar nu ben ik kunstenaar en ervaringscoach.” Piet is een van de vele ‘ervaringscoaches’, zoals de ervaringsdeskundigen hier worden genoemd, van Bind-Kracht. Deze uitspraak toont volgens Kristel Driessens, coördinator van Bind-Kracht, al meteen waar het bij hen om draait. “We kijken op een andere manier naar armoede. Meestal wordt gekeken naar de problemen, drugs, psychiatrische aandoening, maar wij richten ons op de uitsluitingsmechanismen, de complexiteit en de scherpe maatschappelijke uitdagingen. Wij werken vanuit een positieve basishouding, verbindend en krachtgericht.”

Blik op armoede
Een mooie positieve boodschap die de leersafari-reizigers zeer aansprak. “Hoe je naar armoede kijkt, bepaalt voor welke aanpak je kiest”, vertelt Jonathan van Deutekom van het programmateam Zorgalliantie/Krachtige Kernen. “Het individuele schuldmodel – het is je eigen schuld als je arm bent – maakt het lastig voor kansarmen om zich weer op te trekken.” Maar ook het individuele ongevalsmodel – het is je allemaal overkomen, je kunt er niets aan doen – is niet helpend. Lisbeth Verharen, lector Versterken van Sociale Kwaliteit vult aan: “Sterk aan Bind-Kracht is dat ze vertrekken vanuit een duidelijke en genuanceerde visie op armoede die recht doet aan de complexiteit. Daar vloeit een positieve basishouding uit voort die essentieel is in de aanpak van armoede.”

“Wanneer iemand zich niet wil verbinden aan jouw armoede-interventie kun je dat beschouwen als een gevolg van schaamte. Maar waarom zie je het niet als gevolg van trots? Dat is een mooi voorbeeld van zo’n positieve basishouding,” zegt docent-onderzoeker Carinda Jansen.

Vanuit diverse achtergronden, hebben de reizigers allemaal een interesse voor het thema armoede. Onderzoekers, een lector, beleidsadviseurs, directeuren en professionals van onder andere woningcorporaties, welzijnsorganisaties en een GGD, zelfs een ervaringsdeskundige reisde mee naar Antwerpen, de stad waar Bind-Kracht actief is.

Onderzoek en onderwijs
Bind-Kracht is een samenwerkingsverband van onderzoekers, trainers en coaches (ervaringsdeskundigen in armoede) en is aangesloten bij de Karel de Grote Hogeschool. Hun missie? Hulpverleners en begeleiders ondersteunen en versterken in het krachtgericht werken met mensen in armoede via onderzoek, methodiekontwikkeling, vorming en dialoog.

Programmamanager Joke Abbring vertelt: “Eén van onze thema’s is de aanpak van armoede. Het concept van Bind-Kracht spreekt ons erg aan, omdat zij veel doen met ervaringsdeskundigen. In projecten, onderzoek en onderwijs, zij werken altijd samen met ervaringsdeskundigen. Dat is ook een voorbeeld voor de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN).”

Leren in gelijkwaardigheid
Na een inspirerende ochtend vol gesprekken over armoede, was het in de middag tijd voor workshops over drie succesvolle aanpakken. Joke hoorde wat de rol is van ervaringscoaches in het onderwijs. “De ervaringscoaches zijn in dienst van de Karel de Grote Hogeschool. Zij geven gedurende een hele periode, samen met docenten, les aan studenten Social Work. Het samen leren op basis van gelijkwaardigheid sprak mij erg aan. Zo leren de studenten gespreksvaardigheden. Door te praten met ervaringscoaches krijgen de studenten praktijkervaring, maar in een veilige context. De ervaringscoaches hebben geleerd hoe ze feedback geven. Welke vragen stel je en welke niet? Ze leggen uit waarom ze bij de ene vraag dichtklapten, terwijl de andere vraag om meer diepgang vroeg.” Door nauw samen te werken met ervaringscoaches worden de studenten in een veilige context, ondergedompeld in een ‘praktijk-bad’. De ervaringscoaches bieden hun persoonlijke ervaringen en inzichten functioneel aan.

Ook in onderzoek wordt samengewerkt met ervaringsdeskundigen. Bind-Kracht ontwikkelde een meetinstrument om de impact in beeld te brengen, hiermee meten ze empowerment. Bij de ontwikkeling van dat instrument zijn uiteraard ervaringsdeskundigen betrokken. “Het voordeel van het betrekken van ervaringsdeskundigen bij onderzoeken en projecten is dat zij aangeven wat er speelt, welke vragen je kunt stellen, welke zaken je over het hoofd ziet. Daarnaast leer je van elkaar. Een mooie toevoeging,” vond Wendy Kemper-Koebrugge van het programmateam Zorgalliantie/Krachtige Kernen. “Inspirerend vond ik het onderzoek waarin ervaringscoaches het handelen van professionals observeerden. Zij koppelden aan professionals terug in hoeverre zij krachtgericht en verbindend werken herkenden in de aanpak van de professionals,” vertelt Lisbeth.

Op verhaal komen
In de laatste workshop ‘vorming’ werden de leersafari-reizigers meegenomen in de wereld van buddy’s. In tien dagdelen worden vrijwilligers getraind tot buddy’s voor kansarmen. Ze krijgen inzicht in het thema kansarmoede en hoe ze op een goede manier verbinding maken. Daarnaast leren ze hoe ze een kansarm persoon in hun eigen kracht versterken en helpen een groter netwerk op te bouwen. Jonathan: “Het mooie vond ik het ‘op verhaal komen’. Wat zijn de belangrijkste gebeurtenissen uit iemands leven? Hoe haal je dat op? Er was een ervaringscoach die vertelde dat hij door zijn gestotter, de mondelinge examens op de middelbare school niet haalde. Door onzekerheid stopte hij vroegtijdig met school. Die achterstand haal je niet snel meer in. De buddy’s leren hoe ze iemand stimuleren hun verhaal te vertellen en hoe ze de kansarmen ondersteunen bij het zichzelf te versterken.”

Betekenisvol samenwerken met ervaringsdeskundigen
De positieve houding, de authentieke ervaringsdeskundigen, de vernieuwende kijk op armoede: het waren punten waar in de lange busrit terug naar Nijmegen nog veel over gepraat werd. Voor de Zorgalliantie/Krachtige Kernen zag Joke al wel een vervolgstap: “We willen een pool maken van ervaringsdeskundigen. Uiteraard pakken we dat dan op met behulp van een ervaringsdeskundige. Daarvoor moeten we wel eerst kijken naar onze verwachting, maar vooral ook wat we er tegenover zetten. Wat kunnen wij de ervaringsdeskundigen bieden? Hoe zorgen we ervoor dat de ervaringsdeskundigen zowel kwetsbaar als authentiek kunnen zijn?” Of zoals een Belgische ervaringscoach zei: “Mensen leggen hun ziel op tafel, dat moet beloond worden.”

Bibi Arefa Ansari, deelnemer en zelf ervaringsdeskundige vertelt: “Mijn persoonlijke mening is dat het werken met de bron, de doelgroep, de direct betrokkenen en daadwerkelijk belanghebbenden centraal zou moeten staan. Dat het bekostigd moet worden is een feit, maar hoe men dat inricht is een keuze.” “Hier liggen prachtige kansen,” stelt Lisbeth. “Vandaag hebben we mogen ervaren wat de meerwaarde is om in de aanpak van armoede in onderwijs, het werkveld en in onderzoek samen te werken met ervaringsdeskundigen. Onderwijs, werkveld en onderzoek zijn vertegenwoordigd in de Zorgalliantie. Nu nog de ervaringsdeskundigen!”

Op 24 januari organiseren we een masterclass waarin we terugblikken op deze reis. Wil je weten wat onze leermomenten zijn? Wil je verbinding maken en geïnspireerd worden op het thema armoede? Save the date!