De Kracht van het Ontmoeten

Door Annet van Someren

Vanuit het onderzoeksproject ‘Signaleren en doorbreken van verborgen armoede’ (SIBA) van onder andere de Werkplaats Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen, is er de afgelopen jaren gewerkt aan een nieuwe werkwijze om de interprofessionele samenwerking rondom het thema armoede te verbeteren. De ontwikkelde werkwijze wordt ‘de Ontmoetingen’ genoemd. (Werkplaatsen Sociaal Domein, 2021)

Tijdens deze ‘Ontmoetingen’ gaan professionals, inwoners en vrijwilligers op regelmatige basis met elkaar in gesprek over het thema armoede met als doel het zien van armoede, het durven te bespreken en er iets mee te doen meer vanzelfsprekend te maken, zodat armoede uiteindelijk kan worden doorbroken.

Nieuwe reeks Ontmoetingen gestart
Binnen de gemeente Lingewaard is het besluit genomen de Ontmoetingen breder in Lingewaard uit te rollen. Stichting Welzijn Lingewaard (SWL) is de trekker van het project gezien haar lokale netwerken, expertise en centrale rol in het preventieve veld in de gemeente.
In Gendt zijn in juni 2022 de eerste serie Ontmoetingen gestart. Het betrof een reeks van 5 bijeenkomsten en vanaf september wordt daar een vervolg(leer)traject aan gekoppeld.

Als docent-onderzoeker (via de Zorgalliantie verbonden aan dit project) mocht ik deelnemen aan de ontmoetingen. Naast het observeren en analyseren, wat je als onderzoeker doet, is het ook mijn taak om te participeren. De vraag is echter, hoe ga ik dat doen? Wat is mijn meerwaarde als docent/onderzoeker? Wat leer ik ervan en wat kan ik anderen leren? En als ik geen ervaring heb met armoede, kan ik dan wel een waardevolle bijdrage leveren? En, wat leveren de “Ontmoetingen” op? Wat is de meerwaarde van deze werkwijze?
Kortom, bij de start van het traject heb ik een aantal vragen en twijfels.
De opbouwwerker van Stichting Welzijn Lingewaard (SWL) en de bewoner uit Huissen, die ervaring heeft met armoede, leiden de bijeenkomsten. De Ontmoetingen vinden plaats in het buurtcentrum volgens een vaste opzet, zoals ontwikkeld in de testfase en met ruimte voor lokale invulling.

De deelnemersgroep is heel gevarieerd. We zijn met de opbouwwerker (SWL), de bewoner uit Huissen, een bewoner (met ervaring met armoede) uit Gendt, een medewerker van de woningbouwvereniging in Gendt, een master-student Social Work, een buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) en een medewerkster van het Participatiepunt Gendt. Een uitgebalanceerde samenstelling van de deelnemers aan deze Ontmoetingen is van essentieel belang. Een mix van professionals, ervaringsdeskundigen en vrijwilligers is nodig om zicht te hebben op de verschillende perspectieven binnen de organisaties.

Samen tot leren komen
Het is voor iedereen spannend om mee te doen. We willen het goede antwoord geven, we schamen ons, we zijn bang om onszelf bloot te geven… maar de sfeer is vanaf het begin meteen ongedwongen en prettig, waardoor ook ik me op mijn gemak voel. Het gaat niet om wat ik wel of niet weet, het gaat om het ervaren en het sámen tot leren komen. Ieder antwoord of iedere vraag is goed, omdat ieders perspectief van belang is. Juist de ongedwongen, maar wel gestructureerde sfeer zorgt voor creativiteit en iedereen heeft op een directe of indirecte manier ‘iets’ met armoede en is gemotiveerd om armoede te willen verminderen.
De bijeenkomsten beginnen standaard met een scheck-in vraag. De vraag “wat ga je vanavond eten?”, leverde al meteen een eye-opener op. Antwoorden waren: “ik ga uit eten”, “ik eet een ovenschotel” en “ik eet wat vandaag met 35% in de aanbieding is”…
Mensen die elkaar van tevoren niet of nauwelijks kennen, delen persoonlijke ervaringen en verhalen en durven zich kwetsbaar op te stellen. Het ont-moeten (niet moeten) zorgt voor energie, inspiratie en creatieve ideeën. Iedere bijeenkomst is een bijzondere en waardevolle ervaring.

Het raakt je als je hoort dat een deelnemer geen brieven meer durfde open te maken in de periode dat ze het financieel moeilijk had en dat die brieven nog steeds een schrikreactie teweeg brengen. Ook de voorbeelden van hoe je wordt behandeld door ambtenaren is heftig. “Je durft bijna geen hulp te vragen, omdat de ambtenaar je het gevoel geeft dat je fraudeert…”
Verder zijn aanbiedingen zoeken en goedkope kadootjes inslaan voor de verjaardagen die nog komen, manieren om geld te besparen, maar geeft dit ook de stress aan, die het op orde houden van je huishoudboekje met zich meebrengt.
En als het over vakantie gaat dan is de bestemming wederom Rundumhause…

Armoede beter kunnen zien en bespreken
De deelnemers van deze Ontmoetingen hebben geleerd om armoede (nog) beter te kunnen zien en zij nemen deze ervaring mee terug naar hun eigen organisatie.
Ook de drempel om armoede bespreekbaar te maken is lager geworden. Het is zo’n belangrijk en veelomvattend thema, dat we het durven te bespreken. Armoede zit nu op ons netvlies en we zijn de schaamte voorbij.

Concrete acties zijn niet uitgevoerd, maar er zijn genoeg ideeën, die in het vervolgtraject uitgewerkt kunnen gaan worden. Bijvoorbeeld om de BOA te betrekken bij de door de woningbouwvereniging georganiseerde bewonersbijeenkomsten in de wijk. Of het aangaan van meer verbinding met andere instellingen door het Participatiepunt. Of de studenten op de HAN (de aanstaande professionals) meer inzicht te geven in het thema armoede en mogelijk de bewoners daarbij betrekken.

Wordt vervolgd…

Annet van Someren
Docent-Onderzoeker
HAN/Social Work

Foto: Joke Rasing, vrijwilliger participatiepunt Gendt, en Dineke Obdam, wooncoach Woonstichting Gendt